Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 8921
- Source
- Gallica (Bibliothèque nationale de France)
- Library
- Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
- Shelfmark
-
- Latin 8921
- Biblissima authority file
- Date
-
- Fin du VIIIe siècle
- Language
-
- Latin
- Title
-
- Collectio canonum Dionysio-Hadriana.
- Agent
-
-
- Preferred form
-
- Léon I (pape, 039.?-0461)
- Role
-
- Author
- Original form
-
- LEO I MAGNUS (s.), papa
- Other form
-
- LÉON (S.)
- LEO I papa (S.)
- LEO Magnus I (s.), papa
- LEO Magnus I, papa (s.)
- S. Leo Magnus
- S. Leo papa
- Leo I (pape ; 039.?-0461)
- LEO I
- Leo I
- Léon
- Leo Magnus
- LEO MAGNUS
- Léon I (pape ; 039.?-0461)
- S. Léon
- Sancti Leonis Papae
- Leonis Papae
- Leonis [Magni]
- Léon I pape 039.?-0461
- Leo I, papa
- Leo I, Pope, d. 461
- Leo I (paus)
- León I, Papa, Santo
- Leo Papa, I. -461
- Lleó I, papa, m. 461
- Author: Leo I, Papa
- Leo, I, Pope, -461
- Leo I, d 461, Pope; also known as 'the Great'
- Léon I (039.?-0461 ; pape)
- Pope Leo
- Leo I., Papst, 400-461
- S. Léon
- Léon (saint), pape
- Leo papa
- Leo <I., Papst> (400-461)
- Beatus Leo
- D. Leo papa
- Leo papa I
- Leo I, Pope (-461)
- Leão Magno, Santo, ?--461 > , co-autor
- Igreja Católica, Papa 440-461 (Leão I)
- Léon I (pape, 039.?-0461)
- LEO
- LEON-le-GRAND
- see more
- Biblissima portal
- Biblissima authority file
-
- Description
-
Contents:
Exemplaire le plus ancien de la collection canonique dite Dionysio-Hadriana. Il présente les particularités de cette collection : groupement en tête de toutes les tables de Tituli (1v-15v), absence des préfaces de Dionysius Exiguus et présence des canons africains en deux séries (46v-50 et 50-72v); cf. F. Maassen, Geschichte der Quellen und der Literatur des Canonischen Rechts, I, Gratz, 1870, 441-454 §§ 586 (ms. 1) et 588; H. Mordek, dans Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, LXXXVI (1969), 39-63.
F. 1v-15v Tituli; cf. P. L., LXXX, passim. «Incipiunt tituli Canonum Apostolorum I...-... L...» (1v-2); — «... Tituli canonum Niceni concilii numero XX» (2v); — «... Tituli canonum Ancirani concilii numero XXIIII» (2v-3); — «Tituli canonum Neocaesariensium concilii numero XIIII» (3-3v); — «Tituli canonum Gangrensis concilii numero XX» (3v); — «Tituli canonum Anthioceni concilii numero XXII» (4-4v); — «Tituli canonum apud Laodiciam Phrigiae... numero LVIIII» (4v-5v); — «... Tituli canonum concilii apud Constantinopolim... numero III» (5v); — «Tituli canonum Calcedonensis concilii numero XXVII» (5v-6); — «Tituli canonum Serdicensis concilii numero XXI» (6-6v); — «Tituli canonum... apud Cartaginem numero XXXIII» (6v-7v); — «Tituli canonum diversorum conciliorum Africane provintie numero CV» (7v-9v); — «... Tituli decretorum papae Siricii numero XV» (9v); — «Tituli decretorum papae Innocenti numero LVII» (9v-10v); — «Tituli decretorum papae Zosimi numero IIII» (11); — «Tituli decretorum papae Bonefati numero IIII» (11); — «Tituli decretorum papae Caelestini numero XXII» (11-11v); — «Tituli decretorum papae Leonis numero XLVIIII» (11v-13); — «Tituli decretorum papae Hilari numero VI» (13); — «Tituli decretorum papae Simplicii [II]» (13); — «Tituli decretorum papae Felicis [I]» (13-13v); — «Tituli decretorum Gelasi numero XXVIII» (13v-14v); — «Tituli decretorum papae Anastasi numero VIII» (14v); — «Tituli decretorum papae Symmachi numero V» (14v-15); — «Item tituli ejusdem concilii numero VIII» (15-15v); — «Tituli decretorum papae Hormisdae [I-IIII]» (15v); — «Tituli decretorum papae Gregorii Junioris [I-XVII]...-... Expliciunt capitula canonum» (15v).
F. 16-72v Conciles (P. L., LXVII, 151-230; ms. ß de C. Turner, Ecclesiae Occidentalis monumenta juris antiquissima, Oxford, II/1, 1907; II/2, 1913; I/2, pars 3a, 1930, passim). La collection est incomplète du début par disparition d'au moins trois feuillets correspondant aux Canons des apôtres, au concile de Nicée et aux deux premiers canons du concile d'Ancyre.
F. 16-18v Ancyre, incomplet du début. [Regulae Ancirani concilii], à partir de : «[... erit potestas.] III. De his qui ex fuga conprehensi sunt...» (P. L., LXVII, 151-156; Turner, II/1, 35 et 59-115) (16-18); — «Et subscripserunt decim et octo episcopi... Vitalis...-... Expliciunt canones concilii Ancyrani» (Turner, ibid., 51) (18-18v).
F. 18v-19v Néocésarée : «... Canones concilii Neocesariensis» (P. L., LXVII, 155-158; Turner, II/1, 117-141) (18v-19); — souscriptions : «Convenerunt autem in unum... Vitalis...» (Turner, ibid., 53) (19-19v).
F. 19v-21v Gangres. [Epistola synodica] «... Synodus sanctus Gangrensis. Prefatio» (P. Hinschius, Decretales pseudo-Isidorianae, Lipsiae, 1863, 264-265; P. L., LXXXIV, 111-112; Turner, II/2, 174-183, interpretatio Isidori vulgata) (19v-20); — «... Regulae Gangrensis» (P. L., LXVII, 157-160; Turner, ibid., 185-211) (20-21v); — «Et subscripserunt Elianus...» (Turner, ibid., 173) (21v).
F. 21v-26 Antioche : «... Regulae Anthiocene concilii» (P. L., LXVII, 159-166; Turner, II/2, 233-311) (21v-25v); — «Et subscripserunt episcopi XXX... Eusebius...» (Turner, ibid., 313-315) (25v-26).
F. 26-29 Laodicée : «... Textus canonum concilii Laddicensis [sic]» (P. L., LXVII, 165-170; J. B. Pitra, Juris ecclesiastici graecorum historia et monumenta, Rome, 1864, I, 495-503).
F. 29-32v Constantinople : «... Regule Constantinopolitani [sic]» (P. L., LXVII, 169-172; Pitra, 508-509) (29-29v); — «Expositio fidei CL sanctorum qui Constantinopolim congregati sunt» (Pitra, 512; P. L., CXXX, 291-294) (29v-30); — «Et subscripserunt episcopi CL... Timotheus...» (30-32v).
F. 32v-40v Chalcédoine : «... Regule ecclesiastice promulgatae a Calcedonensis sancto concilio...» (P. L., LXVII, 171-176; Pitra, 522-532) (32v-36); — «... Constitutio et fides ejusdem concilii» [VIGILIUS, papa, Constitutum pro damnatione trium capitulorum], sans le texte du symbole de Nicée (P. L., LXIX, 143-144 et 145-146); cf. Jaffé-L., n° 937; P. L. S., IV, 1249; C. P. L., n° 1696; E. Zettl, Die Bestättigung des V. ökumenischen Konzils durch Papst Vigilius..., Bonn, 1974, passim (36-37); — «Et subscripserunt universi episcopi : Paschasinus episcopus vicarius Domini... Leonis...» (37-40v).
F. 40v-44v Sardique : «... Canones Sardicensis [sic]» (P. L., LXVII, 175-182; Turner, I/2, pars 3a, 452-486) (40v-43v); — «... Subscriptio... Osius...» (Turner, ibid., 546-558) (43v-44v).
F. 44v-72v Carthage (419) : «... Canones Cartaginensis» [Actio prima habita die XXV maii a. D. 419] (P. L., LXVII, 181-186; C. Munier, dans C. C. S. L., CXLIX, 89-94) (44v-46v); — «Professio fidei Niceni concilii» (P. L., LXVII, 186); cf. Munier, 96, version D (46v); — [Canones in causa Apiarii] c. I-XXXIII (P. L., LXVII, 186-193; Munier, 133-145; Turner, I/II-3, 563-624) (46v-50); — «... Canones conciliorum diversorum Africane provinciae Numediae centumquinquagenta [sic pro CV]» : [Regulae ecclesiae Carthaginensis, c. I-XCIV] (P. L., LXVII, 193-222; Munier, 182-228) (50-68v); [Concilium Carthaginense, 30 mai 419, c. XCV-C] «Huic concilio interfuit Ecclesie Romane lega[tio]» (P. L., LXVII, 222-224; Munier, 229-232) (68v-69v); «... Epistola ab omni concilio Africano ad Bonifatium Urbis Rome ep... CI» (P. L., LXVII, 224-226; Munier, 156-161) (69v-70v); [c. CII] «... Rescriptum ad concilium Africanum CIRILLI ALEXANDRINI ep...» (P. L., LXVII, 226-227; Munier, 162-163) (70v); [c. CIII] «... Epistola ATTICI episcopi Constantinopolitani...» (P. L., LXVII, 227; Munier, 163) (71); [c. CIV, Professio fidei] «... Exemplaria concilii Nicheni directa... Bonifacio urbis Rome episcopo» (P. L., LXVII, 227); cf. Munier, 165, IV (71); [c. CV] «... Epistola concilii Africani ad papam Caelestinum...» (P. L., LXVII, 228-230; Munier, 169-172 (71-72v); au f. 72v : «Explicit Africani concilii».
F. 72v-148v Décrétales (P. L., LXVII, 231-338); cf. H. Wurm, Studien und Texte zur Dekretalensammlung des Dionysius Exiguus, Bonn, 1939, 62-78, liste d'incipit et bibliographie.
F. 72v-76 S. SIRICIUS, papa : «... Epistula decretalis pape Siricii» (P. L., LXVII, 231-238; P. L., XIII, 1132-1147); cf. Jaffé-L., n° 255; C. P. L., n° 1637, ep. 1; Wurm, 62 n° 1.
F. 76-92 S. INNOCENTIUS I, papa, Epistolae : «... Epistola regularis pape Innocentii» (P. L., LXVII, 237-262; P. L., XX, 469-608, passim, ep. 25, 2, 6, 37-39, 18, 40, 36, 10, 15, 14, 23, 20, 22, 19, 24, 21, 41, 16, 17); cf. Jaffé-L., nos 311, 286, 293, 314-316, 304, 317, 313, 297, 302, 301, 309, 306, 308, 305, 310, 307, 318, 299, 303; C. P. L., n° 1641; Wurm, 63-69 nos 2-22.
F. 92-93 S. ZOZIMUS, papa, Epistolae : «... Constituta Zosimi pape» (P. L., LXVII, 261-264; P. L., XX, 669-673 et 678-680, ep. 9 et 14); cf. Jaffé-L., nos 339 et 345; C. P. L., n° 1644; Wurm, 70 nos 23-23a.
F. 93-96 S. BONIFATIUS I, papa, Epistolae (P. L., LXVII, 263-268; P. L., XX, 756-774, passim, ep. 7, 8, 3, 12); cf. C. P. L., n° 1648; Wurm, 70-71 nos 24-27. «... Supplicatio pape Bonifacii»; cf. Jaffé-L., n° 353 (93-94); — «... Rescriptum HONORI AUGUSTI ad Bonifacium...» (éd. O. Günther, dans C. S. E. L., XXXV, 1898, 83-84) (94-94v); — «Epistole Bonefacii...»; cf. Jaffé-L., nos 349 et 362 (94v-96).
F. 96-103v S. CAELESTINUS I, papa, Epistolae : «... Decreta pape Caelestini...» (P. L., LXVII, 267-278; P. L., L, 528-537 et 430-437, ep. 21, 4, 5); cf. Jaffé-L., nos 381, 369, 371; C. P. L., nos 1650-1652; Wurm, 72-73 nos 28-30.
F. 103v-120v S. LEO I, papa : «... Pape Leonis decreta» (P. L., LXVII, 277-302; P. L., LIV, 610-1209, passim, ep. 4, 7, 16, 18, 167, 14, 159, 12); cf. Jaffé-L., nos 402, 405, 414, 416, 544, 411, 536, 410; C. P. L., n° 1656; Wurm, 73-75 nos 31-37a.
F. 120v-124 S. HILARIUS, papa : «Incipit regule pape Hilari» [Synodus Romana, 19 nov. 465] (P. L., LXVII, 315-319; A. Thiel, Epistolae Romanorum pontificum, Braunsberg, 1868, I, 159-165 ep. 15); cf. Jaffé-L., p. 76 (120v-123v); — Epistola synodalis : «Preceptum. HILARUS ep. Ascanio et universis episcopis Taraconensis provincie» (P. L., LXVII, 319-320; Thiel, I, 159-165 ep. 16); cf. Jaffé-L., n° 560; C. P. L., n° 1662 (123v-124).
F. 124-125 S. SIMPLICIUS, papa : «... Constituta pape SIMPLICII» (P. L., LXVII, 319-322; Thiel, I, 201-202 et 175-177); cf. Jaffé-L., nos 583 et 570; C. P. L., n° 1664 ep. 14 et 1.
F. 125-127v S. FELIX III [vel II], papa : «... Constituta pape Felicis» [Synodus Romana, 13 mars 487] (P. L., LXVII, 321-326; Thiel I, 260-266); cf. Jaffé-L., n° 609; C. P. L., n° 1665 ep. 13.
F. 127v-133v S. GELASIUS I, papa : «... Epistola pape Gelasi» (P. L., LXVII, 301-312; Thiel, I, 362-380); cf. Jaffé-L., n° 636; C. P. L., n° 1667 ep. 14; Wurm, 76 n° 38.
F. 133v-136v S. ANASTASIUS II, papa. «... Epistola pape Anastasi» (P. L., LXVII, 311-316; Thiel, I, 615-623); cf. Jaffé-L., n° 744; C. P. L., n° 1677 ep. 14; Wurm, 76 n° 39.
F. 136v-147 S. SYMMACHUS, papa, Decreta; cf. C. P. L., n° 1678 ep. 1, 6 (extr.), 5. Synodus Romana, 1er mars 499 : «Post consulatum Paulini viri clarissimi... in basilica b. Petri apostoli synodo presidente... papa... Symacho Fulgentius arcidiaconus dixit...» (P. L., LXVII, 325-328; Thiel, I, 641-654); cf. Jaffé-L., I, p. 96 (136v-139v); — [Synodus Romana, 6 nov. 502] «Exemplar constituti facti a... Symmacho papa de rebus Ecclesie conservandas [sic]...» (P. L., LXVII, 328-333; Thiel, I, 682-695, passim, ep. 6 §§ 1-3, 11-19) (139v-143v); — «... Quarta synodus habita Romane Palmaris...» (23 oct. 501) (P. L., LXVII, 333-338; Thiel, I, 657-670); cf. Jaffé-L., ibid. (143v-147).
F. 147-148v S. HORMISDA, papa, Decreta, incomplet par suite de la perte d'un feuillet entre les ff. 147 et 148 et d'un ou plusieurs feuillets après le f. 148. «... JUSTINUS Augustus Hormisde papae», la datation de la lettre à la fin manque (P.L., LXVII, 337-338; Thiel, I, 941-944, Günther, éd. cit., 701-703) (147-147v); — [Deprecatio Justino ab Hierosolymitanis et Antiochenis et Secundae Syriae clericis], incomplet du début : «[... similiter con]dempnantes et Timotheum...» (P. L., LXVII, 339C; Thiel, I, 947; Günther, ibid., 706-707) (148); «HORMISDA Justino Augusto...-... propria unicu[ique personae...]», incomplet de la fin par lacune matérielle (P. L., LXVII, 339-340C; Thiel, I, 959-961; Günther, ibid., 716-719); cf. Jaffé-L., n° 857; C. P. L., n° 1683 ep. 137 (148-148v).
Les décrets de Grégoire II, annoncés dans la table des Tituli, manquent.
Physical Description:
Grandes initiales cloisonnées à l'encre noire rehaussées de jaune, vert, rouge orangé et violet clair; initiales à l'encre noire rehaussées alternativement de jaune, vert, rouge orangé et violet; initiales alternées de couleur verte, jaune et rouge orangé en capitales mêlées d'onciales dont le D est en forme de spirale ou de cœur, passim. Titres en grandes capitales cloisonnées, à lettres enclavées (94 et passim), à l'encre noire rehaussée de jaune, vert, rouge orangé (1-15v et passim), ou de jaune, vert, rouge orangé et violet (110v-111 et passim); cf. A. Hautecœur, dans Corbie abbaye royale..., 251-257; J. Porcher, dans L'Europe des invasions, Paris, 1967, 165-187. Titres et colophons en capitales mêlées d'onciales, à lignes ou à mots alternés de couleur verte et rouge orangé, passim. En marge, numérotation des canons de couleurs verte et rouge orangé alternées, ou à l'encre noire rehaussée des couleurs alternées rouge orangé et verte. Titres courants en capitales mêlées d'onciales, passim. — Diphtongue ae signalée par les lettres ae, e ou e cédillé.
1 cahier de 8 ff. (1-8), 1 cahier de 7 ff. (9-15), 9 ff. constituant le reliquat des 3e et 4e cahiers du ms. originel (16-24), 5cahiers de 8 ff. (25-64), 1 cahier de 6 ff. (65-70), 1 cahier de 7 ff. (71-77), 6 cahiers de 8 ff. (78-125), 1 cahier de 6 ff. (126-131), 1 cahier de 7 ff. (131-138), 1 cahier de 10 ff. (139-148). Restes de signatures en chiffres romains de [I] à [XX], à hastes courtes et longues alternées (24v, 48v, 56v et passim). Il manque 1 feuillet entre les ff. 147 et 148.
F. 1 blanc.
Additions en écriture minuscule précaroline légèrement postérieure au ms. : «Canon sancti Silvestri et CCLXXXIIII episcoporum. Fecit hos grados in gremio...-... mystica veritas» [Constitutum Silvestri], c. 3, apocryphe (P. L., VIII, 833-835); cf. Maassen, op. cit., 413; C. P. L., n° 1680; P. L. S., I, 190 (26); — «Concilium Sardecensis de clericis... Constitutum est ut quotiens clericos...-... poenitus audiatur», en fait c. 44 de la série des canons des conciles africains, déjà copié dans le ms. au f. 59 (éd. Munier, CXLIX, 203-204; P. L., LXVII, 206) (56v). Aux ff. 16-44v et passim, nombreuses notes et corrections marginales ou dans le texte, en écriture caroline (IXe-Xe s.); au f. 46v, note d'une main du XVIe s.
Ce ms. a quitté Corbie très anciennement. Aux ff. 1 et 70v, ex-libris de la fin du XIIe s. : «Sancti Petri Belvacensis» et au f. 1, cote de la même époque : «co. Incipiunt tituli conciliorum et decretorum. XXVII. liber», de la main d'un bibliothécaire de la cathédrale de Beauvais; n° 102 du catalogue de cette bibliothèque au XVe s.; n° 38 du catalogue de 1750, date à laquelle le ms. est encore complet; cf. H. Omont, Recherches sur la bibliothèque de l'église cathédrale de Beauvais, Paris, 1914, 11, 30, 62 et 75 (Mémoires de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres).
Les ff. 9-148 du ms. actuel ont été achetés par la Bibliothèque royale le 28 nov. 1821, pour la somme de 400 livres, sous la référence suivante : «1. Conciles. Décrétales et lettres des papes du 7e ou 8e s., 1 vol. in fol.»; cf. ms. B. n. F., Archives Modernes 492ter, f.40-41. Sur le vendeur, Renard, dit de la Savonnerie, cf. Delisle, Cab. des mss., II, 287.
Aux ff. 9 et 147v, estampille de la Bibliothèque royale correspondant aux années 1815-1830 avec filet double, différent du type 21; cf. Josserand-Bruno, 282.
Les ff. 1-8, rapprochés des précédents par H. Quentin, avaient appartenu au collectionneur rémois Prosper Tarbé (en 1871) et avaient été donnés par sa fille à la Bibl. mun. de Reims en 1891. Ils ont été donnés par le maire de Reims à la B. N. le 28 nov. 1907, et réunis au reste du volume; cf. H. Quentin, dans Rev. bénéd., XXVIII (1911), 266-267.
Au f. 1, estampille de la Bibliothèque nationale correspondant aux années 1870-1945 avec «MSS.», proche de Josserand-Bruno, 291 type 40.
Sur un double feuillet ajouté en tête du volume, description d'un ms. oriental (?) puis mention de la donation des ff.1-8, de la main d'Henri Omont. À l'intérieur de ce double feuillet, table du ms., et note datée de 1839, signée «J.H.Knust».
Écriture ab de Corbie; cf. Lowe, C. L. A., V, n° 574; L. W. Jones, dans Speculum, XII (1966), 267, 270; F.Gasparri, dans Scriptorium, XX (1966), 267 et 270; G. Ooghe, dans Corbie abbaye royale..., Lille, 1963, 251-257.
F. Bv blanc.Parchemin. Réglure à la pointe sèche.II-148 ff., précédés et suivis d'1 contregarde et d'1 garde papier marbré et d'1 garde papier blanc.365 × 205 mm. (justification 285 × 160 mm.).Reliure XIXe s. maroquin bleu à grain long. Titre «CONCILES. DECRETALES. LETTRES DES PAPES/MANUSCRITS DU VIIE. SE.» au dos.
ANASTASIUS II, papa • Decreta (tituli)ANASTASIUS II, papa • EpistolaAPIARIUS, presbyter Siccensis • Canones in causa ApiariiBEAUVAIS (Oise). Cathédrale Saint-Pierre • PossesseurBONIFATIUS I, papa • DecretaCAELESTINUS I, papa • Decreta (tituli)Collections canoniques • Collectio Dionysio-hadrianaCollections canoniques • Registri ecclesiae Carthaginensis (excerpta)CONCILES • Ancyre (incomplet)CONCILES • Antioche (341)CONCILES • Carthage (419)CONCILES • Chalcédoine (excerpta)CONCILES • ConstantinopleCONCILES • GangresCONCILES • LaodicéeCONCILES • NéocésaréeCONCILES • Nicée (tituli)CONCILES • Rome (465)CONCILES • SardiqueCORBIE (abbaye), dioc. d'Amiens • Manuscrit écrit à l'abbayeCORBIE (abbaye), dioc. d'Amiens • PossesseurDECORATION • Décoration française. Corbie (VIIIe s.)DECORATION • Initiales ornées à la plume et rehaussées de couleur (ou peintes). (VIIIe s., cloisonnées)ÉCRITURE • Écriture précaroline ab de CorbieEstampilles : Josserand-Bruno • n° 21bisEstampilles : Josserand-Bruno • n° 40FELIX II ou III (s.), papa • DecretaGELASIUS I (s.), papa • DecretaGREGORIUS II (s.), papa • Decreta (tituli)HILARUS (s.), papa • DecretaHILARUS (s.), papa • EpistolaHONORIUS imperator • RescriptumHORMISDAS, papa • DecretaINNOCENTIUS I (s.), papa • DecretaKNUST (J. H.) • Note autographe datée de 1839LEO I MAGNUS (s.), papa • DecretaMANUSCRITS CITES • Reims, Bibliothèque municipale, ms. 2102MANUSCRITS CITES • Paris. Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits. Archives Modernes. A.M. 492terOMONT (Henri) • Note autographeRELIURES • Reliures non armoriées. Maroquin bleu à grain long (XIXe s.)SILVESTER I (s.), papa • Opus dubium : Constitutio (excerptum)SIMPLICIUS (s.), papa • DecretaSIRICIUS, papa • DecretaSYMMACHUS (s.), papa • DecretaTARBE (Prosper) • PossesseurTitres (explicit ou incipit) • de couleur verte et rouge orangéVIGILIUS, papa • Constitutum pro damnatione trium capitulorumZOZIMUS, papa • Decreta
- Rights
-
- Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
- Digitisation
- Biblissima portal
