Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 16879

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Latin 16879
Biblissima authority file
Date
  • XIIe siècle (deuxième moitié)
Language
  • Latin
Title
  • Hrabanus Maurus, De rerum natura
Agent
  • Preferred form
    • Raban Maur (0780-0856?)
    Role
    • Author
    Original form
    • Raban Maur (0780-0856?)
    • Hrabanus Maurus
    Other form
    • Hrabanus Maurus (0780-0856?)
    • RABANI MAURI
    • Rabanus Maurus
    • RABANUS MAURUS
    • Raban Maur
    • Rabani Mauri
    • Rabanus
    • Raban Maur 0780-0856?
    • Hrabanus Maurus 780-856
    • Raban Maur, arquebisbe de Magúncia, 780-865
    • Rabanus Maurus, Archbishop of Mainz, 784?-856
    • Rabanus Maurus, Arzobispo de Maguncia 784?-856
    • Author: Hrabanus, Maurus
    • Rhabanus Maurus
    • Hrabanus Maurus, c 780-856, Archbishop of Mainz
    • Hrabanus <Maurus> (780-856)
    • Rabanus Maurus, Archbishop of Mainz, 784?-856.
    • Rabano Mauro, Beato, 780?-856
    • Hrabanus <Maurus>
    • Rabanus Maurus, 784?-856
    • Rabanus Maurus, 784?-856 > , co-autor
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
Description
  • Contents:

    Epître dédicatoire au roi Louis II le Germanique. Incipit :

    « Domino excellentissimo et omni honore dignissimo Ludovico regi... »

    . Explicit :

    « ... in celesti regno, gaudio beatificet sempiterno, amen »

    (1-2).

    Epître dédicatoire à l'évêque Haymon. Incipit :

    « Domino reverentissimo, et cum omni caritatis officio merito venerando atque colendo patri Hemmoni episcopo... »

    . Explicit :

    « ... in gaudium Domini tui (Matth. XXV). Amen »

    (2-3).

    L. I. Incipit :

    « Primum apud Hebreos Dei nomen El dicitur... »

    . Explicit :

    « ... qui scripturas legit, invenire poterit »

    (3-11).

    L. II. Incipit :

    « Adam, sicut beatus Jeronimus tradidit... »

    . Explicit :

    « ... intra sanctam ecclesiam arguit et increpat turbam »

    (11-19v).

    L. III. Incipit :

    « Pharao nomen est non hominis sed honoris... »

    . Explicit :

    « ... et impletus spiritu prophetare cepit »

    (19v-29).

    L. IV. Incipit :

    « In primis igitur notandum est : quod quatuor evangeliste... »

    . Explicit :

    « ... similitudinem in moribus inveniri »

    (29v-44).

    L. V. Incipit :

    « Vetus testamentum dicitur ideo, quia veniente... »

    . Explicit :

    « ... Sacre enim res de rebus execrandorum fiebant »

    (44-59).

    L. VI. Incipit :

    « Natura dicta ab eo quod nasci... »

    . Explicit :

    « ... nunc etates ejus subjungam »

    (59-78).

    L. VII. Incipit :

    « Gradus etatis sex sunt... »

    . Explicit :

    « ... Est autem dux gregis »

    (78-95v).

    L. VIII. Incipit :

    « Bestiarum vocabulum, proprie convenit leonibus... »

    . Explicit :

    « ... Eruca prurigo luxurie, de quo et supra : residuum eruce comedet locusta (Joel. I) »

    (95v-114v).

    L. IX. Incipit :

    « In sacro ergo eloquio intelligentie... »

    . Explicit :

    « ... id est mensura qua pollutis actibus ebriantur »

    (114v-125).

    L. X. Incipit :

    « Tempora igitur a temperamento nomen accipiunt... »

    . Explicit :

    « ... in qua primum Dominus de celo eam pluit »

    (125-136).

    L. XI. Incipit :

    « Aquarum nature diversitas multa est... »

    . Explicit :

    « ... tempestuosas et naufragas excitant questiones »

    (136-145).

    L. XII. Incipit :

    « Terra est in media mundi regione posita... »

    . Explicit :

    « ... alluvione undarum obruantur »

    (145v-158v).

    L. XIII. Incipit :

    « Montes sunt tumores terrarum... »

    . Explicit :

    « ... quod anime hinc illuc feruntur »

    (158v-165v).

    L. XIV. Incipit :

    « Civitas est hominum multitudo... »

    . Explicit :

    « ... utrum ad bonam vel malam partem pertineant »

    (165v-183).

    L. XV (pas de titre de fin). Incipit :

    « Philosophi greca appellatione vocantur... »

    . Explicit :

    « ... apostolus dicit, quis enim te discernit ? »

    (183-193).

    L. XVI (pas de titre de début). Incipit :

    « Linguarum diversitas exorta est... »

    . Explicit :

    « ... Similes ei erimus »

    (193-204).

    L. XVII. Incipit :

    « Pulvis dictus, quod vi venti pellatur... »

    . Explicit :

    « ... Sicut ferrum eruginat malicia ejus »

    (204-214).

    L. XVIII. Incipit :

    « Ponderum ac mensurarum juvat cognoscere modum... »

    . Explicit :

    « ... sanctorum quod est ante Deum »

    (214-225v).

    L. XIX. Incipit :

    « Cultura est qua frumenta vel vina magno labore... »

    . Explicit :

    « ... contra antiqui serpentis venena plurimum valet »

    (225v-239v).

    L. XX. Incipit :

    « Primus bella instituit Ninus Rex Assiriorum... »

    . Explicit :

    « ... et ad perficiendum bonis operibus, voluntatem ipsius »

    (239v-251v).

    L. XXI. Incipit :

    « In fabricis parietum atque tectorum... »

    . Explicit :

    « ... id est nomen sponsi mihi usurpare »

    (251v-263).

    L. XXII, incomplet de la fin. Incipit :

    « Primus Dedalus mensam et sellam fecit... »

    . Explicit :

    « ... quia mature est uve et aruit messis terre (Apoc. XIV), et »

    (263v-272v).

    Physical Description:

    Écriture gothique française sur deux colonnes (38 lignes), une seule main. Grandes initiales peintes ornées en début de livre (mono- ou bichromes avec filigranes, palmettes) ; initiales peintes ornées en tête de chapitre, de trois couleurs alternées (bleu, vert et rouge) puis deux (vert et rouge à partir du l. IX, ch. 14) ; rares initiales peintes ornées pour marquer des divisions à l'intérieur des chapitres (rouge au f. 2, alternance vert / bleu au l. IV, ch. 1, vert au l. XVII, ch. 6). Lettres d'attente, à l'encre ou à la mine de plomb. Rubriques : titres et parfois majuscules (f. 3, 7, 11, 12v, 29v, 39v, 44, 45, 58v, 59, 83v, 84v, 86v, 95v, 103v-104, 226v-227, 236). Quelques corrections contemporaines, généralement à l'encre brunie. Quelques notes marginales, à l'encre brunie ou, plus rarement, à la mine de plomb (dont notes contemporaines du ms. ; au f. 39v, dans la marge inférieure, initiales « H S » presque invisibles ; au f. 272v, mention « H. 18 »).

    34 cahiers de 8 f. (1-31, 33), sauf le 32e de 9 f. (247-259 : le f. 252 est un encart large d'1 col.) et le 34e de 7 f. (266-272 : 8 f. dont un manquant). Signature à la fin du cahier 3 (f. 24v). Réclames apparentes par endroits (f. 48v, 56v, 64v, 88v, 120v, 216v, 240v, 265v). Foliotation ancienne en chiffres romains (fautive : il y a un f. CLVI bis) rognée par endroits, complétée et corrigée plus tard en chiffres romains (f. 105) puis arabes (f. 106 et suiv.). -- Nombreux yeux avant écriture, recousus par endroits. Quelques feuillets légèrement abîmés, sans dommage pour le texte (f. 11, 112).

    Parchemin. 272 f. précédés et suivis d'un feuillet de garde papier moderne. 480 x 290 mm (justification: 315 x 205 mm)Réglure à la mine de plomb. Piqûre intérieure et extérieure (souvent rognée).

    Demi-reliure ancienne, basane fauve, plats de carton recouverts d'un papier verdâtre et renforcés de lambeaux de documents écrits, 5 nerfs apparents, tranches jaspées ; pièce de titre XVIIIe s., veau vert foncé, encadrée d'un double filet d'or avec inscription en lettres d'or : «Rabanus Maurus De rerum natura et verborum prop».

    Custodial History:

    Manuscrit provenant du fonds de l'abbaye de Clairvaux, déclaré propriété publique lors de la Révolution et porté à Bar-sur-Aube, puis à la bibliothèque de Troyes. Au XIXe s., la collection entre dans le fonds Bouhier de la BnF. Cf. Delisle, Cab. des mss., II, p. 279 et 355; A. Vernet et J.-Fr. Genest, La bibliothèque de l'abbaye de Clairvaux du XIIe au XVIIIe siècle, I, Catalogues et répertoires, p. 478.

    Blancs-Manteaux.


Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo