Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3839A

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Latin 3839A
Biblissima authority file
Language
  • Latin
Title
  • Collectiones juris canonici.
Agent
  • Preferred form
    • Clément I (pape)
    Role
    • Author
    Original form
    • CLEMENS I (s.), papa
    Other form
    • Ps.-Clément de Rome
    • CLEMENS I, papa (s.)
    • Clemens I (pape ; auteur prétendu)
    • Pseudo-Clemens
    • Clemens I (ps.)
    • Clemens (ps.)
    • CLEMENS I papa (s.)
    • Ps. Clemens papa
    • Clemens Romanus
    • Clemens Romanus, auteur prétendu
    • Clément I pape 00..-0097?
    • Ps.-Clement of Rome
    • Pseudo-Clemente, Santo
    • Clemens Romanus - 4de eeuw - auteur
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Cyrille (saint, 0376?-0444)
    Role
    • Author
    Original form
    • CYRILLUS ALEXANDRINUS ep. (s.)
    Other form
    • CYRILLE D'ALEXANDRIE (s.)
    • CYRILLUS Alexandrinus (S.)
    • Cyrille d'Alexandrie
    • Cyrille d’Alexandrie
    • CYRILLE D'ALEXANDRIE (S.)
    • Cyrillus Alexandrinus (saint ; 0376?-0444)
    • Saint Cyrille
    • Cyrille (0376?-0444 ; saint)
    • Saint Cyrille
    • CYRILLUS ALEXANDRINUS (s.)
    • S. Cyrillus Alexandrinus
    • S. Cyrillus
    • Author: Cyrillus, Alexandrinus
    • Cyril of Alexandria
    • Cyrille (saint ; 0376?-0444)
    • Cyrillus Alexandrinus
    • Cyrillus <Alexandrinus> (380-444)
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Role
    • Author
    Original form
    • GARSIAS
  • Preferred form
    • Grégoire I (pape, 0540?-0604)
    Role
    • Author
    Original form
    • GREGORIUS I Magnus (s.), papa
    Other form
    • GRÉGOIRE LE GRAND
    • Grégoire le Grand
    • GREGORIUS I papa (S.)
    • GRÉGOIRE LE GRAND (S.)
    • Gregorius I (pape ; 0540?-0604)
    • Gregorius Magnus
    • Grégoire I (pape ; 0540?-0604)
    • Gregorius I
    • GREGORIUS MAGNUS I (s.), papa
    • GREGORIUS Magnus I (s.), papa
    • S. Gregorius Magnus
    • S. Gregorius
    • Gregoire Le Grand, S.
    • Gregorius
    • Saint Gregoire
    • Sancti Gregorii papae
    • GREGORIUS MAGNUS
    • Grégoire I (pape, 0540?-0604)
    • Gregorius Magnus (s.)
    • Gregorii
    • Saint Grégoire le Grand
    • GREGORIUS I MAGNUS (s.), papa
    • Beati Gregorii papae
    • Gregorio papa
    • Gregorii Papae
    • Sancto Gregorio
    • S. Gregorii Magni
    • Sancti Gregorii
    • Grégoire I (0540?-0604 ; pape)
    • Sanctus Gregorius Magnus
    • Gregorii [Magni]
    • Gregorius (saint ; 06.. ?-07.. ? ; évêque d'Agrigente)
    • Saint Grégoire
    • Grégoire le Grand (Saint), pape
    • Grégoire I, pape, 0540?-0604
    • Grégoire le Grand,‏ ‎saint‏, ‎0540?-0604
    • Gregorius Magnus,‏ ‎sant,‏ ‎ca. 540-604
    • Gregorius Magnus,‏ ‎saint,‏ ‎0540?-0604
    • Gregory ‎the Great, Saint,‏ ‎ca. 540-604
    • Gregorius‏ ‎Magnus, Saint,‏ ‎ca. 540-604‏
    • Gregorius de Grote (paus)
    • Gregorius (heilige)
    • Gregorius I, papa
    • Gregorius Magnus,‏ ‎santo,‏ ‎ca. 540-0604
    • Gregori I, papa, 540-604
    • Gregorio I, Papa
    • Gregorius I (paus)
    • Gregorius Papa, I. 540-604
    • Gregory I, Pope, ca. 540-604
    • Author: Gregorius I, Papa
    • Gregory the Great
    • Gregorius I, Pont. Max.
    • Gregory, I, Pope, approximately 540-604
    • Gregory
    • Gregory I, Pope, approximately 540-604
    • Gregory I, Pope
    • Gregory I, c 540-604, Saint, Pope; also known as 'the Great'
    • Pope Gregory the Great
    • Gregorius I, Magnus, paus, 540?-604
    • Grégoire (pape)
    • Gregorius, I.<Papa>
    • Gregor I., Papst, 542-604
    • Gregor, I.<Papst>
    • Gregorius papa
    • S. Grégoire
    • Grégoire le Grand (saint), pape
    • S. Grégoire le Grand
    • Gregor <I., Papst> (542-604)
    • Gregory the Great, 540-604
    • Gregory the Great, (b. c. 540, d. 604), theologian and Pope
    • Gregory I, Pope (approximately 540-604)
    • Grégoire le Grand, pape, saint (540 - 604) > Pape
    • Grégoire le Grand, pape, saint (540 - 604)
    • Grégoire le Grand, pape, saint (540 - 604) > Père de l'Eglise
    • Gregorius (ca. 540-604)
    • Gregorio I, Papa, Santo, 540-604
    • S. Gregorii
    • Gregor <I., Papst>
    • Gregorius Magnus (Nachtrag: Catalogus operum Gregorii Magni monasterio in maiore Frankenthal anno 1486 pertinentium)
    • Gregório Magno, Santo, 540-604
    • Gregório Magno, Santo, 540-604 > , co-autor
    • Igreja Católica, Papa 590-604 (Gregório I)
    • Gregorius Papa I - ca. 540 - 604 - auteur
    • Gregorius Papa I - ca. 540 - 604 - oorspronkelijke auteur
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Grégoire II (pape, 0669-0731)
    Role
    • Author
    Original form
    • GREGORIUS II Junior (s.), papa
    Other form
    • Grégoire II, pape
    • GREGORIUS II papa
    • Author: Gregorius II, Papa
    • Pope Gregory II
    • Gregory II, Pope, 669-731
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Grégoire VII (pape, 1020?-1085)
    Role
    • Author
    Original form
    • GREGORIUS VII (s.), papa
    Other form
    • Grégoire VII (1020?-1085 ; pape)
    • Grégoire VII
    • Gregorius VII (pape ; 1020?-1085)
    • GREGORII papae VII
    • Papam Gregorium septimum
    • Gregory VII, c 1015-1085, Pope
    • Gregory VII, Pope, ca. 1015-1085
    • Gregory VII
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Isidore Mercator (08..?-08..?)
    Role
    • Author
    Original form
    • ISIDORUS (Pseudo-)
    Other form
    • Pseudo-Isidorus Mercator
    • Isidorus Mercator (08..?-08..?)
    • Isidorus
    • Author: Isidorus, Mercator
    • Isidorus Mercator (Ps.-Isidorus) - ca. 851 - oorspronkelijke auteur
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Nicolas III (pape, 1216-1280)
    Role
    • Author
    Original form
    • NICHOLAUS III, papa
    Other form
    • Nicolaus III (pape ; 1216-1280)
    • Nicolas III
    • Nicholas III
    • Nicholas III, Pope, -1280
    • Nicolaus III
    • Nicolaus <III., Papa>
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Symmaque (saint, 04..-0514)
    Role
    • Author
    Original form
    • SYMMACHUS (s.), papa
    Other form
    • Symmaque, pape
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Ulrich (saint, 0890-0973)
    Role
    • Author
    Original form
    • ULRICHUS (s.), ev. Ausburgensis
    Other form
    • Ulrich d'Augsbourg (890?-973)
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
Description
  • Contents:

    F. 1 (f. de garde). Table du manuscrit de la main de Baluze. — XVIIe s.

    ANNEXE

    F. 34-76. Abbreviatio Ansegisi et Benedicti Levitae collectionis. Voir annexe lat. 3839.

    F. 76v-106v. Collectio canonum Dacheriana (Luc d'Achery, Spicilegium , Paris, 1723, I, 510-564).

    F. 84v-90. L. I : les c. 14 (85v), 28-30 (86), 45 et 46 (87) 49-59 (87v), 70-71 (88), 93, 100-102 (89v), figurant déjà dans l' Abbreviatio Ansegisi ou dans la Dionysio-Hadriana , ne comportent que l'incipit suivi d'une mention de renvoi; le c. 22 de l'éd. est remplacé par la mention: « De his similiter et in concilio habetur Arelatense, c. XVI » (85v). Le c. 47 de l'éd. manque (87), les c. 94 et 95 sont réunis (89v), et les c. 96 à 122 sont numérotés: « XCV » à « CXXI ».

    F.90v-98 : L. II. Les c. 42-47 (éd. 43-48) (93), 54-57 (éd. 55-58) (93v), 65 (éd. 68) (94), 72 (éd. 74) (94v), 86 (éd. 88) (96), 96, 100-101 (éd. 94, 98-99) (97), figurant déjà dans l' Abbreviatio Ansegisi ou dans la Dionysio-Hadriana ne comportent que l'incipit suivi d'une mention de renvoi; le c. 4 est répété à la suite du c.23 (91v-92); plusieurs chapitres sont incomplets: le c. 58 (éd. 59) s'arrête à « ...ecclesiae fraudare sacrilegium » (93v), le c. 60 [bis] (éd. 62) à « ... communione priventur », le c. 61 (éd. 63) commence à « Genodius episcopus dixit: Omnia ergo ... » (93v), le c. 64 (éd. 66) s'arrête à « ... judices causa finiatur » (94), les c. 65 et 66 correspondent aux c. 68 et 67 de l'éd. (94), le c. 75 de l'éd. manque (94v), le c. 87 (éd. 89) s'arrête à « ... annue sententiam sustinebit » (96). Les c. 88-92 ne figurent pas dans l'édition : « Terrulas aut vineas exiguas ... Fugitivos etiam domos suos aut familias ... Si episcopus condito testamento ... Venditionum quas abbates facere ... » [Agde, c. 45, 46, 51, 56] (96-96v) et « Si nichil ex proprio conferant sacerdotes qui libertos faciunt ... » (96v); les c. 113-117 sont regroupés dans le c. 112 de l'éd. (97v-98).

    F. 98-106v : L. III. Les chapitres 37, 42 (101), 51 (101v), 60, 71, 72 (102), 77, 78, 80, 86, 89 (102v), 100, 101, 104-107, 109 (103v), 112-117 (104), 124 (104v), 147-151 et 156 (éd. c. 146-150 et 155) (106, 106v), figurant déjà dans l' Abbreviatio Ansegisi ou dans la Dionysio-Hadriana , ne comportent que l'incipit suivi d'une mention de renvoi. Le c. 17 s'arrête à « ... et obsequia comprobantur » (99). Le c. 70 est abrégé (102); les c. 145 et 146 sont regroupés dans le c 145 de l'éd. (106), les c. 147-159 correspondent aux c. 146-158 de l'éd.

    F. 107-109v. Concile de Meaux (a. 845-846), c. 63-70, 72, 77, 79, 23, 26, 33, 36, 37, 39, 45, 49, 50, 56, 38, 10, 22, 43, 62.

    F. 109v-134. Collection canonique en 342 chapitres dont beaucoup sont extraits de l' Hispana systematica; cf. Maassen, Geschichte , 850-858.

    F. 115-115v. Chapitres 2-4. Tolède XII, c. 3, 5, 7.

    F. 115v-118v. Chapitres 5-[65]. Hispana systematica :

    — l. I, tit. 53, c. 2; tit. 6, c. 2; tit. 1, c. 13, 9, 20, 30; tit. 13, c. 54, 14, 19, 3, 4, 39, 35, 41, 8, 11; tit. 19, c. 3; tit. 20, c. 5; tit. 23, c. 4, 3; tit. 24, c. 3, 5; tit. 27, c. 20, 17; tit. 48, c 18; tit. 52, c.3; tit. 53, c. 8; tit. 54, c. 8, 7; tit. 55, c. 5; tit. 56, c. 11; tit. 57, c. 1; tit. 58, c. 7; tit. 60, c. 20; tit. 58, c. 21; tit. 60, c. 16, 23, 96;

    — l. II: tit. 1, c. 1, 18; tit. 3, c. 2; tit. 4, c. 3; tit. 5, c. 1; tit. 6, c. 6, 7; tit. 7, c. 1, 2; tit. 11, c. 2, 3; tit. 17, c. 7, 2; tit. 18, c. 7; tit. 21, c. 2, 1; tit. 22, c. 10, 5, 4, 1, 9.

    Quelques variantes ou chapitres incomplets. Au f. 116, le c. 13 [Sarragosse I, c. 6] « Clerici qui propter licentiam monachi esse volunt ac se velut ... »; le c. 19 [Carthage, IV, c. 53] « Clerici qui operari non possunt, artificiola et litteras dicant »; — au f. 116v, le c. 29 [Tolède IV, c. 40] depuis: « Unum igitur orarium oportet... »; le c. 33 [Lérida, c. 5] depuis: « Si subito flenda carnis fragilitate ... »; — au f. 117v, le c. 48 [Agde, c. 19], addition: « Si tamen omni tempore sicut et de baptismate dictum est ne sine hoc munere transeant quod implorasse dicuntur ».

    F. 118v. Chapitre 66. Turin, c. 2.

    F. 118v-120v. Chapitres 67-93. Hispana systematica , l. III: tit. 8, c. 6; tit. 12, c. 3; tit. 14, c. 1; tit. 16, c. 5, 4; tit. 18, c. 6, 3; tit. 19, c. 2; tit. 21, c. 1; tit. 23, c. 5, 7, 3; tit. 24, c. 1; tit. 29, c. 15, 16, 18; tit. 37, c. 8, 5, 1; tit. 38, c. 36, 21, 19, 2, 35, 33, 27, 7.

    F. 120v. Chapitre 94 (ayant pour titre dans la table au f. 111v : « Ex concilio Emeretense. Ut res ecclesiae ab episcopis et clericis bene et fideliter serventur et gubernentur ») : « A sanctis patribus institutum est ut quicumque res ecclesie ...-... depereat ».

    F. 120v-122v. Chapitres 95-137. Hispana systematica :

    — l. III: tit. 39, c. 1, 10, 12; tit. 44, c. 2;

    — l. IV: tit. 7, c. 7; tit. 11, c. 3; tit. 14, c. 7, 8; tit. 15, c. 18, 16; tit. 19, c. 5; tit. 21, c. 6, 5; tit. 34, c. 1; tit. 40, c. 7;

    — l. V: tit. 1, c. 2, 12; tit. 2, c. 1; tit. 8, c. 5; tit. 10, c. 2; tit. 14, c. 1; tit. 17, c. 6;

    — l. VI: tit. 2, c. 2, 6;

    — l. VII: tit. 1, c. 2; tit. 5, c. 3;

    — l. VIII: tit. 3, c. 4, 8;

    — l. IX: tit. 1, c. 3, 13; tit. 2, c. 2; tit. 3, c. 4, 6, 7; tit. 5, c. 2, 3, 4, 6, 1; tit. 6, c. 10, 12;

    — l. X: tit. 4, c. 10, 12.

    Quelques variantes ou chapitres incomplets : — au f. 121v, le c. 113 [Elvire, c. 64], jusqu'à: « ... dandam ei esse communionem »; — au f. 122, le c. 129 [Elvire, c. 16], depuis: « Ut judaeis non liceat christianas ... ».

    F. 122v. Chapitre 138. Constitutum Silvestri, c. 3 avec de nombreuses variantes.

    F. 122v. Chapitre 139 (ayant pour titre dans la table au f. 112 : « Ex concilio quo supra. De eo qui occiderit hominem qualiter veniam promereri oportet ») : « Qui occiderit hominem juxta canonicam ...-... subsistit ».

    F. 122v-123v. Chapitres 140-154bis. Hispana systematica , l. I, tit. 2, c. 3, 5; tit. 13, c. 71, 2, 7, 14; tit. 15, c. 1; tit. 26, c. 2, 3; tit. 34, c. 30; tit. 43, c. 2; tit. 45, c. 1; tit. 46, c. 1; tit. 58, c. 27; tit. 50, c. 1, 2.

    Quelques variantes ou chapitres incomplets : — au f. 122v, le c. 140 [Tolède II, c. 1] depuis: « Statuimus observandum mox detonsi ... »; — au f. 123, le c. 141 [S. SIRICIUS papa ad Eumerium, c. 9], depuis: « Qui ab accessu adolescentie ... »; le c. 142 [Lérida, c. 1], depuis « Id statutum est ut qui altario ... »; le c. 148 [Tolède IV, c. 20], depuis: « Hujus auctoritatem sancti patris et ... ».

    F. 123v Chapitre 155. Constantinople, c. 5.

    F. 123v-128v. Chapitres 156-244. Hispana systematica :

    — l. I: tit. 50, c.3; tit. 53, c. 2, 4, 5; tit. 54, c. 11, 6, 12, 7; tit. 55, c.3, 2, 11, 12; tit. 56, c. 16, 5, 17; tit. 58, c. 4, 38, 30, 34, 20, 7; tit. 60, c. 21,13, 5, 19;

    — l. II: tit. 3, c.1; tit. 4, c. 4; tit. 6, c. 1, 2, 5, 8, 10, 9, 11; tit. 8, c. 3; tit. 12, c. 2; tit. 6, c. 4; tit. 12, c.4, 5; tit. 13, c. 1; tit. 16, c. 1; tit. 17, c. 13, 12, 15; tit. 22, c. 10, 3, 6; tit. 1, c. 14;

    — l. III: tit. 4, c. 4; tit. 8, c. 2, 1; tit. 16, c. 3, 5, 4; tit. 19, c.2; tit. 20, c.1; tit. 22, c. 3, 4, 1; tit. 23, c. 6, 7, 3; tit. 24, c. 1; tit. 25, c. 3, 2, 1; tit. 27, c. 1, 4; tit. 29, c. 10, 15, 3; tit. 34, c. 8, 4; tit. 35, c. 1; tit. 37, c. 5, 1; tit. 38, c. 4, 38, 16, 19, 22, 11, 6, 20, 27, 8, 9, 30.

    Quelques variantes ou chapitres incomplets : — au f. 125v, le c. 192 [Carthage I, c. 3], jusqu'à: « ... in singulis consiliis a nobis constitutum est »; — au f. 126, le c. 200 [S. LEO I papa ad episcopum Campaniae, c. 2] depuis: « De penitentia scilicetque a fidelibus ... »; — au f. 128, le c. 230 [Séville II, c. 1] depuis: « Querimoniis adversus reliquos episcopos pro quibusdam parrochiis prima actione Teodulfi ... ».

    F. 128v. Chapitre 245 (ayant pour titre dans la table au f. 113v : « Ex concilio Emeretense cap. VIII. A sanctis patribus institutum est ut quecumque res ecclesie ab episcopis et clericis tenentur, fideliter serventur et gubernentur ») : « Et quia nec compertum presbiteros seu ...-... depereat »; cf. même texte au c. 94.

    F. 128v-132. Chapitres 246-295. Hispana systematica :

    — l. III: tit. 39, c. 5, 4, 6, 7-9, 11; tit. 44, c.4;

    — l. II, tit. 6, c. 3; tit. 9, c. 1;

    — l. III: tit. 41, c. 20, 7; tit. 44, c. 1-4;

    — l. IV: tit. 1, c. 2, 1; tit. 7, c. 7, 5, 3, 4, 6; tit. 8, c. 6; tit. 10, c.2; tit. 11, c.10, 7, 3, 5; tit. 14, c. 7, 8, 6, 5; tit. 15, c.11, 4, 3, 9, 18; tit. 16, c. 1, 3; tit. 17, c. 4, 2; tit. 18, c. 2; tit. 19, c.5, 3, 1; tit. 21, c. 6, 7, 1, 4.

    Quelques variantes ou chapitres incomplets : - au f. 130v, le c. 270 [MARTINUS DE BRAGA, c. 55] depuis: « Quia dum in cruce penderet de corpore ... »; - au f. 132, le c. 295 [Orange, c. 20], depuis: « Etiam in domesticas orationes in quantum ... ».

    F. 132. Chapitre 296 : Elvire, c. 54, sommaire et texte; la table donne le sommaire d'Elvire, c. 45, Hispana systematica , l. IV, tit. 21, c. 2,

    F. 132-133. Chapitres 297-317 : Hispana systematica :

    — l. IV: tit. 22, c. 1; tit. 24, c. 1; tit. 27, c. 4; tit. 26, c. 13; tit. 29, c. 1; tit. 33, c. 1; tit. 34, c. 1; tit. 35, c. 10; tit. 40, c. 6, 7;

    — l. V: tit. 1, c. 2, 9; tit. 2, c. 1; tit. 10, c. 2; tit. 12, c. 4; tit. 14, c. 3, 1; tit. 15, c. 4, 5;

    — l. VI: tit. 4, c. 3; tit. 5, c. 2.

    F. 133. Chapitre 318. MARTINUS DE BRAGA, c. 26.

    F. 133. Chapitres 319-324. Hispana systematica :

    — l. III, tit. 34, c. 3;

    — l. V: tit. 5, c.5; tit. 12, c. 8; tit. 5, c. 2, 1, 3.

    F. 133-133v. Chapitre 325. Tolède XI, c. 7, depuis: « Delatum est nobis quod quidam ex fratribus ... ».

    F. 133v. Chapitres 326-330. Hispana systematica , l. III: tit. 39, c. 1; — l. IV: tit. 11, c. 15; — l. II: tit. 12, c. 7; — l. I: tit. 23, c. 4, 3.

    F. 133v. Chapitre 331. Canons des Apôtres, c. 17.

    F. 133v-134. Chapitre 332. Hispana systematica , l. I, tit. 12, c. 1 [Tolède II, c. 1] depuis: « Statuimus observandum ut mox detonsi ... ».

    F. 134. Chapitres 333-338. Dionysio-Hadriana : Ancyre, c. 1, 2, 3, 5, 6; Antioche, c 23.

    F. 134. Chapitre 339. Hispana systematica , l. X, tit. 4, c. 25.

    F. 134. Chapitres 340-342. Herovalliana , c. LII, 5, 6, 7.

    Pour les chapitres déjà transcrits dans une autre collection du ms, seuls figurent les incipit avec renvoi : — au f. 116 , le c. 12, avec renvoi à Dacheriana , l. III, c. 50, supra f. 101; le c. 17, avec renvoi à ibid. , l. III, c. 68, supra f. 102; — au f. 119, le c. 76, avec renvoi à ibid. , l. II, c. 51, supra f. 93; — au f. 119v, le c. 79, avec renvoi à Dyonisio-Hadriana , Gangres, c. 8, supra f. 21; — au f. 121v, le c. 105, avec renvoi à Abbreviatio Ansegisi , l. VI, c. 84, supra f. 56; — au f. 122, les c. 117-118, avec renvois à Dacheriana , l. I, c. 116-117, supra f. 90; le c. 123, avec renvoi à Dyonisio-Hadriana , Laodicée, c. 32, supra f. 26v; — au f. 122v, le c. 136 avec renvoi à ibid. , Ancyre, c. 7, supra f. 18v; — au f. 123, les c. 143-145, avec renvois à Dacheriana , l. III, c. 59, 68 et 48, supra f. 101v-102; — au f. 123v, les c. 151-155, avec renvois à Dyonisio-Hadriana : Antioche, c. 23, supra f. 24; Chalcédoine, c. 25, supra f. 31; Nicée, c. 6-7, supra f. 14; et Constantinople, I, c. 5 (cette dernière mention de renvoi étant erronnée); — au f. 124, les c. 157 et 162, avec renvois à Dyonisio-Hadriana , Néocésarée, c. 9 et 1, supra f. 19v; le c. 164, avec renvoi à la "Collection en 342 chapitres", c. 34, supra f. 116v; — au f. 125, le c. 179, avec renvoi à Dionysio-Hadriana , Chalcédoine, c. 20, supra f. 31; le c. 180, avec renvoi à la « Collection en 342 chapitres », c. 176, supra f. 125; - au f. 125v, le c. 187, avec renvoi à ibid. , c. 51, supra f. 117v; — au f. 133, les c. 310 et 313, avec renvois à ibid. , c. 114 et 115, supra f. 121v; — au f. 133v, le c. 331, avec renvoi à Dyonisio-Hadriana , Canons des Apôtres, c. 17, supra f. 12; — au f. 134, les c. 333-338, avec renvois à ibid. , Ancyre, c. 1-3, 5, 6, supra f. 17v et Antioche, c. 23, supra f. 24.

    F. 135-139. Collection en 114 chapitres, extraits de l' Hispana :

    chapitre 1: Carthage II, c. 10;

    chapitres 2-24 : Carthage IV, c. 21-24, 36, 41, 43, 48-50, 56-59, 82-84 ,86, 89, 94, 101, 103, 104;

    chapitre 25 : Sardique, c. 17, depuis « Si quis episcopus forte iracundus quod esset ... » jusqu'à: « ... aut emendetur sententia etc. »

    chapitres 26-33 : Nicée (version du sixième concile de Carthage), c. 1, 2, 9-13, 16 incomplet, jusqu'à: « ... pertinaces autem excommunicari oportet »;

    chapitres 34-36 : Arles II, c. 10 et 11 (réunis), 21, 23;

    chapitres 37 : Valence, c. 3 et 4 (réunis);

    chapitres 38-39 : Orange, c. 6, 13;

    chapitres 40-55 : Agde, c. 3, 4, 18, 20, 25, 34, 40, 42, 49, 50, 55, 60, 62 et 63 (réunis), 64, 68, 69;

    chapitres 56-61 : Orléans I, c. 1-3, 5-6, 8;

    chapitres 62-63 : Elvire, c. 1, 5.

    les chapitres 64-69, correspondant à Elvire, c. 7-9, 20, 21 et figurant dans la table, manquent dans le texte;

    chapitres 70 (numéroté « LX »dans le ms.) à 86 : Elvire, c. 22, jusqu'à: « ...qui etiam X annis agat penitentiam », et c. 29, 32, 43, 45, 56, 62-65, 67, 70, 71, 74-76, 78;

    chapitre 87-91 : Tarragone, c. 2, 3, 7-9;

    chapitre 92-93 : Gérone, c. 5, 7;

    chapitre 94-100 : Lérida, c. 1, 2, 4-6, 8, 14;

    chapitre 101-105 : Tolède I, c. 3, 5-7, 19;

    chapitre 106 : Tolède II, c. 3;

    chapitre 107 : Gangres, c. 15;

    chapitre 108 : Martin de Braga, c. 78

    chapitre 109 : Sardique, c. 17, jusqu'à: « ... a plurimis vel emendetur »;

    chapitre 110-111 : Canons des Apôtres, c. 25, 21;

    chapitre 112 : Capitula Angilramni, II, c. 1: « Majus periculum est judicantis ... »;

    chapitre 113 : Nicée, c. 1.

    Le chapitre 114 correspondant à Tolède IX, c. 10 manque.

    Pour les chapitres déjà transcrits dans le manuscrit, seuls figurent les incipit avec mentions de renvoi : au f. 136, le c. 5, correspondant à Carthage IV, c. 24, avec renvoi: « Require retro c. C »; les c. 9, 10, 12, 13 avec renvois à Dacheriana , l. III, c. 63, 64, 68, 65 supra f. 102; — au f. 137, le c. 26, avec renvoi à Dyonisio-Hadriana , Nicée, c. 1, supra f. 114; les chapitres 42, 45 avec renvoi à la « Collection en 342 chapitres », c. 118 et 134, supra f. 122 et 122v; — au f. 137v, les c. 50 et 63, avec renvois à Dacheriana , l. III, c. 87 et l. I, c. 63, supra, f. 102v et 87v; — au f. 138, les c. 80 et 85, avec renvoi à la « Collection en 342 chapitres », c. 114 et 302, supra f. 121v et 132v; — au f. 138v, les c. 94, 97 et 98, avec renvois à ibid. , c. 142, 33 et 61, supra , f. 123, 116v et 118v.

    F. 148. Collection en six chapitres concernant les moines.

    chapitre 1 : S. LEO I MAGNUS, epist. 167 inquis. XIV ( P.L., LIV, 1207-1208);

    chapitre 2 : S. SIRICIUS, epist. 1, c. VI, incomplet ( P.L., XIII, 1137); chapitres 3-4 : c. 4 et 7 du concile de Chalcédoine, dans la version Dionysio-Hadriana ;

    chapitre 5 : c. 25 du concile d'Arles ( C.C.S.L. , CXLVIII, 119);

    chapitre 6 : S. GREGORIUS I MAGNUS, fragment de la lettre Reg. VIII, 17 ( M.G.H. , Epistolae , II, 20, lig. 4-5).


    F. 2-5v et 154-161v Fragment de Pontifical.

    [Ordo ad benedicendum imperatorem], incomplet du début; le texte commence à « ... sed Deus Dei Filius Jhesus Christus Dominus noster quia Patre oleo exultationis unctus ... Postea ab episcopis ensem accipiat ...-... et synodus secunda diei sic solvatur» (2-4); — [Qualiter concilium agatur 3a, 4a die], incomplet par lacune matérielle (4-5v); aux ff. 4v-5v, sermon : « [Fratres presbiteri et sacerdotes Domini cooperatores ordinis nostri ...-... adimplere, prestante .. » [S. ULRICH, ep. Augsburgensis] (P. L., CXXXV, 1071-1074).

    Exorcismes, incomplet du début; le texte commence à: « ... territus abeat ... Adjuro te pre Deum altissimum maledicte Satana ne famulum tuum ... Exorcizo te spiritus immunde per Deum ... » (154-158). — Prières pour les hérétiques (158-159v). — [De confessione] « Cum aliquis venerit ad sacerdotem confiteri ... » (159v-161). — Prières pour les malades : « Ingredientes sacerdotes domum infirmi primum dicant ... », incomplet de la fin par lacune matérielle; le texte s'arrête à « [V]irtutum cęlestium Deus qui ab humanis ... sanitate benedicat. Per » (Martène, De antiquis Ecclesiae ritibus, l. I, c. VII, art. IV, ordo XV, 897-899) (161-161v).


    F. 6-141, 146-153v Corpus des collections canoniques les plus répandues au IXe s.; cf. description d'un manuscrit similaire par P. Fournier, « Le ms. H 137 de l'Ecole de médecine de Montpellier », dans Annales de l'Université de Grenoble, IX (1897), 357-389; J. Rambaud-Buhot, « Un corpus inédit de droit canonique », dans Humanisme actif. Mélanges ... offerts à Julien Cain, II, 1968, 271-281.

    F. 6-6v [POLEMIUS SILVIUS, Laterculus, nomina provinciarum] « ... Nomina undecim regionum continentium infra se provintias CXIII ... In Italia provintiae sunt numero XVII ...-... In Brittannia ... Valentiana » [Notitia provinciarum] (ms. 58 de l'éd. Mommsen, M. G. H., Auct. ant., XII/1, 512, 535-542); cf. Maassen, Geschichte, § 534; C.P.L., n° 2256. — F. 6v-7. [Notitia provinciarum et civitatum Galliarum] « ... Nomina civitatum harum regionum. Provintia Lugdunensis prima habet civitates numero IIII ...-... Provintia Alpium maritimarum ... Ventio » (Mommsen, éd. cit., 512, 569 et 584-612; ms. E1(58) de l'éd. C.C.S.L., CLXXV, 382, 386-406); cf. Maassen, § 533; C.P.L., n° 2342.

    F. 7-10v Decretales pseudo-Isidorianae, excerpta. « ... Prefatio libri hujus s. Isidori. Isidorus Mercator servus Christi lectori ... Compellor a multis tam episcopis ...-... ordinem suum » [PS.-ISIDORUS] (éd. Hinschius, p. XII, ms. b ; p. XVIIII, forme A1, ms. 12 et pp. 17-20); cf. ms. Latin 3852, f. 1-2 (7-9). — « ... Ordo de celebrando concilio. Hora diei prima ante solis ortum ...-... loqui » (éd. cit., 22-24, d'après ce ms.); cf. ms. cit., f. 3-4 (9-10v).

    F. 11-34 [Collectio canonum Dionysio-Hadriana, concilia graeca et synodus Romana a. 721]; cf. pour les incipit et l'édition la notice du ms. Latin 3838; Maassen, Geschichte, § 588. Les titres des canons sont regroupés en tête de chaque concile et ne sont pas répétés.

    F. 11-13v Canones Apostolorum. « ... tituli canonum ... »; cf. ms. cit., f. 12-12v (11-11v); — « ... Canones ... », c. I-XLIX

    Le c. XXXVI réunit les c. XXXVI et XXXVII de l'éd.

    ; cf. ms. cit., f. 23-26 (11v-13v).

    F. 13v-17v Nicée, a. 325. « ... tituli canonum.... »; cf. ms. cit., f. 12v (13v-14); — « ... constitutio et fides Niceni concilii ... » (14); préface : « Concilium sacrum ... » (14); canons (14-16); souscriptions (16-17v); cf. ms. cit., f. 26-29v.

    F. 17v-19 Ancyre, a. 314. « ... tituli canonum ... »; cf. ms. cit., f. 12v-13 (17v); — « ... Regulae Ancirani concilii » (17v-19); souscriptions (19); cf. ms. cit., f. 30-32v.

    F. 19-20 Néocésarée, circa a. 319. « Tituli canonum ... »; cf. ms. cit., f. 13 (19-19v); — « ... canones Neocesariensis concilii ... » (19v-20); souscriptions (20); cf. ms. cit., f. 32v-33v. — Addition : « Quod synodus bis in annum esse debeat ...-... non praesumat »; cf. Arles II, c. 19; ms. Latin 3839, f. 8; C.C.S.L., CXLVIII, 118 (20).

    F. 20-22 Gangres, a. circa 340. « ... synodi Gangrensis prefatio ... Quoniam conveniet sancta synodus ...-... observandum » cf. ms. Latin 3838., f. 33v-34 (20-20v); — « Tituli canonum ... »; cf. ms. cit., f. 13 (20v-21); — « ... Regulae Gangrensis [sic] quae post Nicenum concilium expositae sunt ... » (21-21v); souscriptions (21v); postface : « Haec autem scripsimus ... » (21v-22); cf. ms. cit., f. 34-35v.

    F. 22-24v Antioche, a. 330. « Tituli canonum ... » cf. ms. cit., f. 13-13v (22); — « Regulae Antiocheni concilii » : Préface. « Sancta et pacata synodus ... Gratia et veritas ...-... infrascripta sunt » (22-22v); canons (22v-24v); souscriptions (24v); cf. ms. cit., f. 36-39v.

    F. 24v-27 Laodicée, fin IVe s. « Tituli canonum apud Laodiciam Frigiç congregati ... »; cf. ms. cit., f. 13v-14 (24v-25v); — « ... textus canonum ... » (25v-27); cf. ms. cit., f. 39v-43.

    F. 27-29 Constantinople, a. 381. « ... Canones apud Constantinopolim congregati numero CL [sic] », tit. I-III; cf. ms. cit., f. 14 (27); — « ... Regulae... » (27-27v); « [E]xpositio fidei centum quinquaginta sanctorum patrum qui Constantinopolim congregati sunt ... » (27v); souscriptions (27v-29); cf. ms. cit., f. 43-45.

    F. 29-32v Chalcédoine, a. 451, actio VII. « Tituli canonum Calcedonensis concilii numero XXVII »; cf. ms. cit., f. 14 (29); — « ... Regulae ecclesiasticae ... » (29-31v); « ... constitutio et fides ejusdem concilii ... » (31v-32v); début des souscriptions jusqu'à « Anatolius Constantinopolitanae [sic] » (32v); cf. ms. cit., f. 45-50.

    F. 32v-34 S. GREGORIUS II Junior, papa. [Synodus Romana a. 721] « In nomine Domini ... Cum simus dominicae plebis ... »; cf. ms. cit., f. 160-161v.

    F. 34-76 [Abbreviatio ANSEGISI et BENEDICTI LEVITAE collectionis]; pour les incipit, les éditions et la bibliographie, cf. la notice du ms. Latin 3839, f. 86v-121v et son annexe. L. I, c.I-XLI

    La numérotation des c. va de I à XXXVI et de XXXVI répété à XLI. — La concordance des c. XVI-XXII avec le l. I d'Anségise a été faite en marge au XVIIe s., mais la numérotation ne correspond pas à celle de l'édition Baluze.

    [ANSEGISUS, l. I, extraits]; cf. ms. cit, f. 86v-88 (34-37); — L. II, c. I-VI [IDEM, l. II, extraits]; cf. ms. cit, f. 88v-89 (37); — L. III, c. I-III [IDEM, l. II et III, extraits]; cf. ms. cit, f. 89 (37-37v); — L. IV, c. I-CXIV

    Il y a deux c. XXXVI, et la numérotation des c. saute de XLIII à XLV.

    [IDEM, l. IV et BENEDICTUS LEVITA, l. V, extraits]; cf. ms. cit, f. 89-94v (37v-45); — L. V, c. I-LXXIX

    Les c. sont numérotés I-XIII, XV, XV répété-XXI, XXI répété, XXIII-LXXVIII, LXXVIII répété-LXXIX.

    [BENEDICTUS LEVITA, l. VI, extraits]; cf. ms. cit, f. 94v-99 (45-50); — L. VI, c. I-CLI

    Au f. 51, le c. XXX est numéroté à tort « XL ».

    [IDEM, l. VII, extraits]; cf. ms. cit, f. 99-108v (50-61v). — L. VII, c. I-LI

    Les c. sont numérotés I-XXIV, XXXV-XLII, XXXIII-LI.

    , extraits de la collection d'Ansegise et de Benoît Lévite, de divers conciles et de collections canoniques; cf. ms.. cit, f. 108v-121v (61v-76).

    F. 76-76v « ... De matrimonii ratione »; pour incipit et bibliographie, cf. la notice du ms. Latin 3839, f. 121v-122.

    F. 76v-106v [Collectio canonum Dacheriana, forme A] (Luc d'Achery, Spicilegium, Paris, 1723, I, 510-564); cf. G. Le Bras, « Les deux formes de la Dacheriana », dans Mélanges Paul Fournier, Paris, 1929, 395-414; Dom Haenni, dans Rev. historique de droit fr. et étr., LXVIII, 1956-1957, 379-381 et 385-386. Les canons figurant déjà dans l' Abbreviatio Ansegisi ou dans la Dionysio-Hadriana ne comportent que l'incipit suivi d'une mention de renvoi.

    Préface : « ... De utilitate poenitentię et quomodo credendum sit de remissione peccatorum per pęnitentiam ... Excepto baptismatis munere quod contra peccatum originale ...-... bonos constituisse. Explicit prefacio » (éd. cit., 510-512) (76v-79)

    Au bas du f. 77v, note de la main de Baluze : « Partem aliquam hujus praefationis Stephanus Baluzius Tutelensis cum veteri codice ms. bibliothecae Thuaneo [sic] contulit prid. Non. Julii MDCLXXI », avec en marge des ff. 77v-79, l'indication des variantes du ms. de Thou.; de la même main également au bas du f. 76v, renvoi à J. Morin, Commentarius historicus de disciplina in administratione sacramenti poenitentiae, Paris, 1651, l. V, c. I, §13.

    . — Tables : « ... capitula libri primi. I. Quod nulli sit ultima pęnitentia deneganda ...-... CXXII. Quod usuram non solum clerici exigere non debeant ... » (éd. cit., 512-514) (79-80v); « ... capitula libri secundi. I. De conjuratione vel conspiratione ...-... CXXI. Item ex eodem concilio » (éd. cit., 514-516, var.) (80v-82v); « ... capituli libri tertii. I. Presbiterorum et diaconorum ordinationes certis temporibus celebrare ...-... CLVIII ... Epistola formata Attici ... » (éd. cit., 516-518) (82v-84v). — L. I. « ... Agnovimus poenitentiam morientibus denegari ...- ... oportunitas adimatur » (éd. cit., 518-532) (84v-90). — L. II. « ... Conjurationis vel conspirationis crimen et ab exteris legibus ...-... tempore ministretur » (éd. cit., 532-546) (90v-98). — L. III. « ... Ordinationes etiam presbyterorum diaconorumque ...-... elementa significant », suivi du tableau de concordance entre les lettres grecques et les nombres (éd. cit., 546-564) (98-106v). Voir détail en annexe.

    F. 107-109v Concile de Meaux, a. 845-846. « Capitula in synodo acta quae apud Meldensem urbem divino nutu habita est anno incarnationis dominicae DCCCXLV, XV kal. Julii, indictione VIII »

    Dans la marge du f. 107, note de la main de Baluze: « In editionibus Binii et Jac. Sirmondi hic canon Meldensis synodi est LXII », la concordance des chapitres avec ces deux éditions est indiquée en marge, de la même main.

    : « I. Ut secundum auctoritatem et constitutionem ...- ... XXVI. Hi vero qui ex rebus ecclesiasticis ... decidat » (M.G.H., Leges, Capitularia reg. Franc., II, 400-420 passim). Voir détail en annexe.

    F. 109v-134 Collection canonique en 342 chapitres. Prologue: « In nomine Domini acta synodalia apud Urbem regiam celebrata sub die V iduum Januarium, anno primo ortodoxi atque serenissimi Domini Ervigii regis. Cum glorioso praedicti principis jussu ...-... comperimus probitatis. Explicit. Datum ... Toleto » [Tolède XII, prologue]

    En marge du f. 110, note de la main de Baluze: "Deficit praefatio Ervigii quam habet codex conciliorum Hispaniae".

    (Hinschius, 411-412; Vives, 380-381) (109v-110); — chapitre 1 : « I ... De agnita et confirmata praelectione fastigii principalis. In nomine gloriosi domini nostri Ervigii regis prima diei synodali ... » [Tolède XII, c. 1] (Hinschius, 413; Vives, 385); le texte s'arrête à « ...factorem caeli et terrae », et mention: « ut supra sicut in nostro continetur sacramentario » (110); — table des chapitres 2-342 : « II ... De culpatorum receptione vel communione apud Ecclesiam ...-... [CCCXL]II Concilium unde supra ... »; les chapitres sont numérotés par séries de I à X jusqu'au c. 90, puis de I à V; pour chaque chapitre la table donne le sommaire et l'inscription parfois erronée (110-115); — chapitres 2-[342] : « [V]idimus quosdam et flevimus ex numero culpatorum ...-... Decrevimus ut si qua puella voluntariae ... non negetur » (115-134). Cf. P. Fournier, art. cit., 380-386; Fournier et Le Bras, Hist. coll. can., I, 311; H. Mordek, Kirchenrecht, 180-182.

    La plupart des textes sont empruntés à l' Hispana systematica en dix livres; voir en annexe le détail de la collection. Quelques sommaires ou fragments de sommaires sont transcrits avant le texte du chapitre et s'y ajoutent; pour les chapitres déjà transcrits dans une autre collection du manuscrit, seuls figurent les incipit avec mentions de renvoi.

    F. 134-135 Préface et table fragmentaire de l' Hispana. « ... incipit ordo conciliorum. Temporibus Constantini cęperunt. In precedentibus namque annis persecutiones ...-... multorum in unum. Explicit prefatio » (P.L., LXXXIV, 91-92) (134-134v)

    Dans la marge du f. 134, note : « Praefatio Isidori Hispalensis in Hispaniae bibliotheca refert Antonina Augustinina praefectus. De collectionibus canonum ».

    ; — « Incipiunt concilia Gretiae. I. Synodus Cartaginis Africę prima ...-... XXXVI. Sinodus Toletana V LXVIII episcoporum » (134v-135). Cf. P. Fournier, art. cit., 386.

    F. 135-139 Collection en 114 chapitres, extraits de l'Hispana; cf. P. Fournier, art. cit., 386-388. « ... Capitula ex conciliis tam latinorum, gregorum [sic] quam diversorum pagium. I. Si episcopus absque tempore sinodi in crimine ...-... CXIII[I]. Ex concilio Toletano, cap. VIII. De damnatione filiorum qui ex sacerdotibus vel eorum ministris geniti comprobantur », table des sommaires et des inscriptions (135-136); — « I. Felix episcopus Selamselvitanus dixit: Etiam hoc aditio secundum statuta veterum conciliorum ...-... Si quis in aegritudine ... regula ad clerum » (136-139).

    Les chapitres sont numérotés par séries de I à V, puis de I à IV; seules les dizaines sont développées; au f. 139, le c. 112 est précédé du chiffre « CCCLXIII »; les chapitres 64-69 et 114, qui figurent dans la table, manquent dans le texte. Pour les chapitres déjà transcrits dans d'autres collections du manuscrit, seuls figurent les incipit avec mentions de renvoi. Quelques variantes dans les sommaires.Voir détail en annexe.

    F. 139-140 Concile de Vannes, a. 461-491. « ... Canones Veneticae ecclesiae feliciter », avec souscriptions (C.C.S.L., CXLVIII, 150-157).

    En marge du f. 139, de la main de Baluze : "Tomo I conciliorum ecclesiae Gallicanae".

    F. 140-141 PS.-CLEMENS papa. « Epistola ... ad Jacobum ... Quoniam sicut a Petro ... », avec quelques var (P.L., LVI, 893-896); cf. JW, n° 11; C.P.G., I, n° 1008., version différente de celle du Pseudo-Isidore.

    F. 141-142 S. SYMMACHUS, papa. [Synodus Romana, 6 nov. 502]. « ... Symachus episcopus : Bene quidem fraternitas vestra ...-... meriti Petri apostoli », incomplet de la fin (P.L., LXVII, 329C-331A; CXXX, 997C-999C); cf. JW, I, p. 98. - Addition XIIe s.

    F. 142 Extraits patristiques. Sont cités : S. AUGUSTINUS, ep. 153, §7; S. HIERONYMUS, Comm. in Ezechielem, l. XIII, cap. 43; NICHOLAUS I, papa, epistola 97, cap. 70-71 et, sous le nom de « Gregorius », epistola 146, excerptum. — Addition XIIe s.

    F. 146-146v S. GREGORIUS MAGNUS I, papa, Synodus Romana, a. 595, dubia. « Decretum b. Gregorii papae de libertate monachorum. Quam sit necessarium monasteriorum quieti prospicere ...-... Die non. Aprilis, indictione VII », avec souscriptions; cf . JW, n° 1366.

    F. 146v-147v S. GREGORIUS VII papa, Epistola. « ... Dilectissimi fratres et filii prudentię vestrę manifestissime ... »; (Mansi, XX, 622 et 623); cf. JW, n° 5042 (146v-147); — [Synodus Romana a. 1079, c. 1-11] « Decreta Gregorii pape VII. Quicumque militum vel cujuscumque ordinis ...-... suspendatur » (Mansi, XX, 509-510) (147-147v).

    F. 148 Collection en six chapitres concernant les moines: « De monachis qui militare coeperint aut uxores acceperint. Ex epistola Leonis [I] papae CCXVII. Propositum monachi proprio arbitrio deseri ...-... Non absque abbatis voluntate monachum ordinari. Gregorius [I] papa ... obtulerit episcopo ». Voir détail en annexe.

    F. 148v-153 Concile d'Ephèse, a. 431, version Isidorienne, « ... Synodus Ephesina prima ... adversus Nestorium ... »

    En marge du f. 148v, de la main de Baluze : « Parte prima concilii Ephesini, edit. Romana, pag. 293, sed haec est alterius versionis ».

    : [S. CYRILLUS ALEXANDRINUS,] Epistolae ad Nestorium : « ... Cum Salvator noster aperte pronuntiat ... » (Hinschius, 277-281); cf. C.P.G., III, n° 5317c; IV, n° 8675,8 (148v-152); « ...alia epistola ... de hereticis. Igitur sancta magna synodus : Ipsum qui est ex Deo ... » (Hinschius, 281-282; ACO, I/5/2, pp. 338-340, §§ 3-7); cf. C.P.G., III, n° 5304d (152-153).

    F. 153v « Ex concilio Toletano XII, cap. II. Plerumque quibus miseratio Domini etiam nolentibus ...-... sententiae subjacebit » (Hinschius, 414; Vives, 387-388).


    F. 143-143bis Fragment de la Chronique des comtes d'Anjou: « Cum Deus voluit sublimare Rotbertum filium ducis in regem, Goffridus Grisagonella ...-... et judiciis. Haec vidi et multi alii mecum » [De majoratu et senescalcia Franciae] (éd. d'après ce ms. par L. Halphen et R. Poupardin, Chron. des comtes d'Anjou ..., Paris, 1913, p. XC-XCIII et 239-246); dans la marge sup. du f. 143, de la même main que le texte : « Hoc scriptum fecit Fulco, comes Jerosolimitanus, in ecclesia Sepulchri de Lochis cum magna sepultus honorificentia, de donis factis suis antecessoribus a rege Francie ».


    F. 144bis GARSIAS. Glossa ordinaria novarum constitutionum Gregorii X, la fin seule à cause d'une lacune matérielle. « [...Unum tamen notabis] quod in sententia excommunicationis ...-... pessimam. Expliciunt g[l]ose [ordinarie novarum constitu]tionum Domini Gregorii pape X a Domino Garsia juris civilis et canonici professore composita. Deo gratias, anno Domini M°CC°XXXII [sic]°»; cf. texte complet dans mss. latins 3949, f. 261v-269 et lat. 3993A, 3-9v.

    F. 144bis-145v Concile de Bourges, a. 1276. « Incipiunt constitutiones Simonis concilio Bituricensi ... Simon miseratione divina tituli Sancte Cecilie presbiter cardinalis ... De actione, rubrica. In tocius concilii quod Bituri duximus nuper celebrandum ...-... Datum in eodem concilio ydus Septembris anno Domini MoCCo septuagesimo sexto, Romana sede vacante. Expliciunt constitutiones legati. Amen (Mansi, XXIV, 167-171, §§ 1-3) (144bis-145v). — NICHOLAUS III, papa. « ... Constitutiones Nicholai de electione ... Cupientes ecclesiarum vacacionibus periculosis ...-... presentandis elec [-tionibus permanere ...] », début seul par suite de lacune matérielle (J. Gay, Les Registres de Nicolas III ..., Paris, 1938, n°612, p.269); cf. Potthast, II, n° 21665 (145v).

    Physical Description:

    Papier. 1 f. (f. 1, XVII e s.), et parchemin 163 ff. (foliotés 2-162 + 143bis et 144bis), précédés et suivis d'une contregarde et d'une garde de papier marbré et de 3 gardes papier moderne. Reliure chagrin rouge à filets dorés. Titre doré au dos : « DIONYSII EXIGUI COLLECTIO CANONUM ».

    Custodial History:

    Le recueil faisait partie de la bibliothèque d'Etienne Baluze; cf. J. Rambaud-Buhot, « Baluze bibliothécaire et canoniste », dans Etudes d'histoire du droit canonique dédiées à G. Le Bras , 1965, 334, n. 116. Il est entré avec sa collection à la Bibliothèque royale en 1719. On lit sa signature au bas du f. 2 : « Stephanus Baluzius Tutelensis ». Nombreuses annotations de sa main.


    Adjuro te prae Deum altissimum maledicte Satana ne famulum tuum partibus tuis temptare ...

    f. 154

    Ætius archidiaconus Constantinopolis novae Romae legit ( vel elegit) : Sancta et magna universalis synodus quae secundum gratiam ...

    f. 48v

    Agnovimus poenitentiam morientibus denegari ...

    f. 84v

    Anno primo orthodoxi atque serenissimi Domini Ervigii regis ....

    f. 109v

    Cleros autem vel clericos hinc appellatos doctores nostri ...

    f. 121

    Concilium sacrum venerandi culmina juris//...

    f. 26v

    Conjurationis vel conspirationis crimen et ab exteris legibus ...

    f. 90v

    Cum aliquis venerit ad sacerdotem confiteri ...

    f. 159v

    Cum Deus voluit sublimare Rotbertum filium ducis in regem, Goffridus Grisagonella ...

    f. 143

    Cum glorioso praedicti principis jussu ...

    f. 109v

    Cum salvator noster aperte pronuntiet ...

    f. 162

    Cum simus dominicae plebis superna miseratione rectores ...

    f. 160

    Cupientes ecclesiarum vacacionibus periculosis ...

    f. 145v

    De locis jamdudum sacris et nunc spurcitia foedatis ...

    f. 89

    De nonis et decimis unde et genitor noster et nos frequenter ...

    f. 88v

    De raptoribus virginum consecratarum seu in proposito in devotione viventium ...

    f. 121

    De vindicta et judicio justo in latrones facto ...

    f. 114

    Dilectissimi fratres et filii prudentiae vestrae manifestissime ...

    f. 146v

    Episcopum non audere extra terminos proprios ...

    f. 121

    Excepto baptismatis munere quod contra peccatum originale ...

    f. 122

    Felix episcopus Selamselvitanus dixit: Etiam hoc aditio secundum statuta veterum conciliorum ...

    f. 136

    Fratres presbyteri et sacerdotes Domini cooperatores ordinis nostri ...

    f. 4v

    Gratia et veritas Jesu Christi Domini et Salvatoris nostri sanctam Antiochenam ecclesiam visitans ...

    f. 36

    Haec autem scripsimus non qui in Ecclesia Dei secundum Scripturas ...

    f. 35v

    Hi vero qui male conceptos et ex adulterio factos ...

    f. 115v

    Hieronymus ait : Nisi matrimonium fuisset et virginitas non esset ...

    f. 121v

    Hoc admonendum vel denuntiandum fidelibus necessarie providimus ...

    f. 108v

    Igitur sancta magna synodus : Ipsum qui est ...

    f. 152

    In doctrina sua namque abba apostolicam debet illam semper formam ...

    f. 121v

    In nomine gloriosi domini nostri Ervigii regis prima diei synodali ...

    f. 110

    In totius concilii quod Bituri duximus nuper celebrandum ...

    f. 144bisv

    Ingredientes sacerdotes domum infirmi ...

    f. 161

    Interrogatio Augustini. Si praegnans mulier debeat baptizari ...

    f. 112

    Observandum quoque decrevimus ne quis sacerdotum vel clericorum more ...

    f. 121v

    Ordinationes etiam presbyterorum diaconorumque ...

    f. 98

    Placuit nobis admonere ut unusquisque episcopus praevideat ...

    f. 115v

    Plerumque quibus miseratio Domini etiam nolentibus subvenit beneficiis Dei videntur esse ingratus ...

    f. 153v

    Propositum monachi proprio arbitrio ...

    f. 148

    Quae in domibus propriis tam puellae quam viduae ...

    f. 121

    Quam sit necessarium monasteriorum quieti ...

    f. 146

    Quicumque militum vel cujuscumque ordinis vel professionis ...

    f. 147

    Quoniam conveniet sancta synodus episcoporum in Gangrensem ...

    f. 8

    Quoniam sicut a Petro apostolo accepimus omnium ...

    f. 140

    Sancta et pacata synodus in unum congregata ...

    f. 9v

    Si inventi fuerint inter vos qui cum quadrupedibus ...

    f. 121

    Si natura prudens est, si docibilis ...

    f. 121

    Si praegnans mulier debeat baptizari aut postquam generit ...

    f. 112

    Si qua mulier fornicaverit et infantem qui ex inde natus ...

    f. 115v

    Si quis dereliquerit proprios filios et non eos alit ...

    f. 115v

    Si quis episcopus presbyter diaconus vel subdiaconus ad bellum processerit ...

    f. 94v

    Sunt aliqui qui culpis exigentibus ab episcopo proprio excommunicantur ...

    f. 86v

    Temporibus Constantini coeperunt. In precedentibus namque annis persecutiones ...

    f. 134v

    Ut parentes filios suos et patrini eos quos de fonte lavacri ...

    f. 89

    Ut secundum auctoritatem et constitutionem ...

    f. 107

    Ut unaquaeque ecclesia sive unusquisque sacerdos suum primatum teneat ...

    f. 99

    Vidimus quosdam et flevimus ex numero culpatorum ...

    f. 115

    ANJOU • Chronique des comtes d'Anjou, fragment
    ANSEGISUS (S.), abbas • Capitularia regum Francorum collecta ab Ansegiso et Benedicto Levita. Abbreviatio collectionis
    BALUZE (Etienne) • Notes, table ou titres de sa main
    BALUZE (Etienne) • Possesseur
    BALUZE (Etienne) • Signature
    BENEDICTUS LEVITA • Capitularia regum Francorum collecta ab Ansegiso et Benedicto Levita. Abbreviatio collectionis
    CANONES APOSTOLORUM
    CLEMENS I (s.), papa • Epistolae de benedictione Corporis et sanguinis Christi
    COLLECTIONS CANONIQUES • Abbreviatio Ansegisi et Benedicti Levitae
    COLLECTIONS CANONIQUES • Dacheriana
    COLLECTIONS CANONIQUES • Decretales pseudo-Isidorianae, praefatio
    COLLECTIONS CANONIQUES • Dionysio-Hadriana (concilia)
    COLLECTIONS CANONIQUES • Hispana, Praefatio
    COLLECTIONS CANONIQUES • Hispana, Table partielle
    COLLECTIONS CANONIQUES • Collection en cent quatorze chapitres
    COLLECTIONS CANONIQUES • Collection en six chapitres concernant les moines
    COLLECTIONS CANONIQUES • Collection en trois-cent-quarante-deux chapitres
    Concile • Qualiter concilium agatur
    Conciles français • Bourges (a. 1276)
    Conciles français • Meaux (a. 845-846), excerpta
    Conciles gaulois • Vannes (a. 461-491)
    Conciles grecs • Ancyre (a. 314)
    Conciles grecs • Antioche (a. 330)
    Conciles grecs • Chalcédoine (a 451)
    Conciles grecs • Constantinople (a. 381)
    Conciles grecs • Éphèse (a. 431)
    Conciles grecs • Gangres (a.340)
    Conciles grecs • Laodicée (fin IV e s.)
    Conciles grecs • Néocésarée (vers 319)
    Conciles grecs • Nicée (a. 325)
    Conciles wisigothiques et espagnols • Séville XII (a. 681)
    Confession • Rituel
    CYRILLUS ALEXANDRINUS ep. (s.) • Epistolae
    Empereurs • Ordo ad benedicendum imperatorem
    ERVIGIUS (Flavius), rex Gothorum. • Extraits patristiques
    Exorcismes
    Extraits patristiques
    FULCO, comes Hierosolimitanus • Texte copié pour lui
    GARSIAS • Glossa ordinaria novarum constitutionum Gregorii X, frag-mentum
    GREGORIUS I Magnus (s.), papa • Synodus romana (a. 595; JW 1366)
    GREGORIUS II Junior (s.), papa • Synodus romana (5 apr. 721)
    GREGORIUS VII (s.), papa • Epistola
    GREGORIUS VII (s.), papa • Synodus Romana (a. 1079)
    Hérétiques • Prières pour
    ISIDORUS (Pseudo-) • Collegit : Decretales pseudo-Isidorianae
    ISIDORUS (Pseudo-) • Praefatio collectionis decre-talium
    Malades • Prières pour
    Manuscrits cités • Montpellier. Ecole de médecine, ms. H 137
    Mariage • De matrimonii ratione
    Moines • Collection en six chapitres
    NICHOLAUS III, papa • Constitutiones
    NOTITIA PROVINCIARUM ET CIVITATUM GALLIARUM
    Ordo de celebrando concilio
    POLEMIUS SILVIUS • Laterculus
    PONTIFICAL • Fragment
    Reliures • chagrin
    SYMMACHUS (s.), papa • Synodus Romanae [1 mart. 499]
    ULRICHUS (s.), ev. Ausburgensis • Sermo
Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo