Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Italien 973

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Italien 973
Biblissima authority file
Date
  • XV e s. (1463)
Language
  • Italian
Title
  • Guilielmus Hebraeus Pisauriensis , De pratica seu arte tripudii
Agent
Description
  • Contents:

    Plus ancien manuscrit daté de l’ Art de la danse de Guillaume le Juif , très similaire au manuscrit Italien 476 , qui en est peut-être une copie.

    F. A-B. Dédicace du manuscrit à Galéas Maria Sforza : « Ad illustrissimum principem et excellentissimum dominum Dominum Galeacium vicecomitem Papiae et caetera... » ; composée de seize tercets italiens (« Poi che sul piu bel fior di gioventute ... - ... Pur chel vi piaccia el me summa mercede. ») et seize distiques latins (« Liber augustas Galeaci faustus ad edes ... - ... Devotum imperiis me scias esse tuis. »).

    F. 1-22. Guilielmus Hebraeus Pisauriensis , De pratica seu arte tripudii vulgare opusculum ( éd. B. Sparti, 1993 ) : « Dal harmonia suave il dolce canto / Che per laudito passa dentro al cuore… ». Prohemium : « Molte & varie sonno infra gli humani & diverse opinione... – ...ben racoglia le sue parti felicemente poi & cum virtu danzando. » (1v-5) ; - Capitolo primo & generale (5v-6r) ; - Capitolo di misura (6r-6v) ; - Capitolo di memoria (6v-7r) ; - Capitolo del partire di terreno (7r-7v) ; Capitolo dellaiere (7v-8) ; - Capitolo di mayniera (8v) ; - Capitolo di movimento corporeo (9r-v) ; - Experimentum (9v-10r) ; - Aliud experimentum (10r-v) ; Aliud experimentum (10v-11r) ; - Aliud experimentum (11) ; - Aliud experimentum (11r-v) ; Capitulum regulare (11v-12r) ; Capitulum regulare (12r-v) ; Capitulum regulare (12v-13r) ; - Capitulum regulare (13r-14v) ; - Capitulum regulare mulierum (14v-16r). - Liber secundum : argumentum discipulorum, « Quantumcha desiderosi siamo noi imprendere larte del danzare...- ... Et questo basti. Segue adoncha la praticha. » (16r-21v), alternance de questions des élèves et des réponses de Guillaume le Juif. - [La praticha], en vers italiens : « Il bel danzar che con virtu sacquesta... – ... La pratica gentil elle sue parte. » (22r). - Tavola di basse danze (22r-22v). - Tavola di balli (22v).

    F. 23-43. Guiglielmo Hebreo , Le basse danze di Messer Domenico [da Ferrara] et di Guilelmo [da Pesaro] . Bassadanza chiamata reale in doi di Messer Domenico (23r) ; - Bassadanza chiamata Alexandre sca composta per Guilielmo (23r-v) ; - Bassadanza chiamata Genevra in doi di Guilielmo (23v-24v) ; - Bassadanza chiamat mignotta alla filla di Messer Dominico (24v-25r) ; - Bassadanza chiamata pietosa in doi composta per Giulielmo (25r-v) ; - Bassadanza chiamata Cupido alla fila composta per Giulielmo (25v-26r) ; Bassadanza chiamata pellegrina in tre fatta per Guilielmo (26r-v) ; - Bassadanza chiamata Phoebus in tre fatta per Messer Dominico (27r-v) ; - Bassadanza chiamata Daphnes in tre di Messer Domenico (27v-28v) ; Bassadanza chiamata gioliva in doi fatta pe Guilielmo (28v-29r) ; - Bassadanza chiamata patienza in quatro di Giulielmo (29r-30r) ; Bassadanza chiamata flandesca in doi di Messer Domenico (30r-v) ; Bassadanza chiamata principessa alla fila fatta per Guiglielmo (30v-31r) ; Bassadanza chiamata caterva in tre di Guilielmo (31r-v). Ballo chiamato rostiboli gioioso in doi composto per Messer Dominico (32r-v) ; - Ballo chiamato duchesco in tre alla fila di Guilielmo (32v-33r) ; - Ballo chiamato legiadra in quarto di Guilielmo (33r-34r) ; - Ballo chiamato colonese in sei composto per Guilielmo (34r-v) ; - Ballo chiamato petit rose in doi di Messer Dominico (34v-35r) ; - Ballo chiamato Iove in tre ala fila di Messer Dominico (34r-36r) ; - Ballo chiamato Presoniera in doi di Messer Dominico (36r-v) ; Ballo chiamato Marchesana in doi di Messer Dominico (36v-37v) ; - Ballo chiamato bel fiore in tre composto per Messer Domenico (37v-38r) ; - Ballo chiamato Ingrata in tre di Messer Domenico (38r-39r) ; - Ballo chiamato Anello in Quattro di Messer Domenico (39r-v) ; - Ballo chiamato Gelosia in sei di Messer Domenico (39v-40r) ; - Ballo chiamato Belriguardo in doi di Messer Dominico (40r-v) ; - Ballo chiamato Leoncello in doi di Messer Domenico (40v-41r) ; - Ballo chiamato Mercantia di Messer Domenico (41r-42r) ; - Ballo chiamato gratioso in doi composto per Guiglielmo (42r-v) ; - Ballo chiamato Spero in tre composto per Guilielmo (42r-43v).

    F 44-45. Giovanni Mario Filelfo , Canzon morale di Mario Philelfo ad honore et laude di Maestro Guilielmo Hebreo : « Qual fama hormai qual gloria fia di Alceo / De chi l’antiquita tanto ha cantato ... - ... Ne mai ne andera alchun che passi lethe. ». 28 tercets en italien.

    F 46-51. Guiglielmo Hebreo , Balli notati . Partitions des principales danses décrites plus haut. Presoniera (46r) ; - Bel regurdo (46v), Leoncello (47r), Iove (47r-v), Gelosia (47v-48r) ; - Pizoccara (48r-v) ; - Ingrata (48v-49r) ; - Mercantia (49r-v) ; - Marchesana (49v-50r) ; - Spero (50r-v) ; - Gratioso (50v) ; - Colonnese (50v-51r) ; - Lizadra (f.51).

    Colophon : « Excripsit Paganus Raudensis vero nonas octobres anno a Natali christiano Mo CCCCo LXIII Mediolani, regnante Francisco Sphortia Mediolanensium inclyto duce quarto. Vale qui legisti. » (f.45v)

    Physical Description:

    Milan . Manuscrit copié par Paganus Raudensis (cf. colophon f. 45v) dans une écriture humanistique.
    Encadrement enluminé aux armes et emblèmes des Sforza (f.1r) ; nombreuses initiales ornées à antennes (f. 1r, 1v, 16r) et champies (f. 5v, 6r, 6v, 7r, 7v, 8v, 9r, 9v, 10r, 10v, 11r, 11r, 11v, 12r, 12v, 13r, 14v, 16v, 17v, 18r, 18v, 18v, 19r, 19v, 20r, 21r, 22r, 23r, 23r, 23v, 24v, 25r, 25v, 26v, 27r, 27v, 28v, 29r, 30r, 30v, 31r, 32r, 32v, 33r, 34r, 34v, 35r, 36r, 37r, 37v, 38r, 39r, 39v, 40r, 40v, 41r, 42r, 42v, 44r). Enluminure mi-page attribuée au maître d'Ippolita Sforza , représentant des danseurs accompagnés par un harpiste (f. 21v) ; voir la description du manuscrit dans Mandragore.
    8 cahiers : 1 cahier de 4 feuillets (feuillet collé en garde, feuillet coupé, f. A-B) ; 4 cahiers de 10 feuillets (f. 1-40) ; 1 cahier de 8 feuillets (f. 31-48) ; 1 cahier de 4 feuillets (f. 49-52).
    Parchemin.54 feuillets (foliotés A-B, puis 1-52).160x255 mm (just. 95x175 mm). Reliure XV e siècle de velours vert.
    Aux f.1v, 2r et 51v, estampilles de la Bibliothèque Royale (type Josserand-Bruno n°14, en usage de 1735 à 1782) ; au f. 17r, estampille de la Bibliothèque Nationale (proche du type Josserand-Bruno n°42).

    Custodial History:

    Manuscrit issu de la bibliothèque des Sforza . Il a fait partie du cabinet de Châtre de Cangé (« ex-libris J. P. G. Chastre de Cangé - 1728 »), acquis par la bibliothèque royale en 1733 (n°169 du catalogue de vente établi à cette occasion).


Place
Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo