Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 2923

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Latin 2923
Biblissima authority file
Date
  • Début du XIV e siècle
Language
  • Latin
Title
    • Petrus Abaelard
    • Berengarius Pictavensis
    • Cassiodorus
    • Stephanus Tornacensis
    • see more
Agent
  • Preferred form
    • Pierre Abélard (1079-1142)
    Role
    • Author
    Original form
    • Abaelardus, Petrus (1079-1142)
    • Petrus Abaelard
    Other form
    • PETRUS ABAELARDUS
    • Petrus Abaelardus
    • Pierre Abélard
    • Petri Abaelardi
    • ABELARD
    • Abaelardus
    • Abélard
    • Abélard, Pierre (1079-1142)
    • P. Abaelardo
    • Abelard, Peter, 1079-1142
    • Peter Abelard
    • Pierre Abélard (1079-1142)
    • Petrus Abaelardus - 1079 - 1142 - auteur
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Pierre Bérenger (théologien, 11..-11..)
    Role
    • Author
    Original form
    • Berengarius Pictavensis
    Other form
    • BERENGARIUS PICTAVENSIS
    • Petrus Berengarius - fl. ca. 1147 - auteur
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Cassiodore (0490?-0580?)
    Role
    • Author
    Original form
    • Cassiodorus
    Other form
    • CASSIODORIUS
    • Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius (0490?-0580?)
    • Cassiodoro
    • Cassiodore (0490?-0580?)
    • Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus
    • CASSIODORUS (Magnus Aurelius)
    • Magnus Aurelius Cassiodorus
    • Cassiodori
    • CASSIODORUS
    • Cassiodore
    • Cassiodore 0490?-0580?
    • Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius
    • Casiodoro, Magno Aurelio
    • Cassiodor, Flavi Magne Aureli, ca. 490-ca. 580
    • Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius 490-583
    • Cassiodorus, Senator, ca. 487-ca. 580
    • Author: Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius
    • Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius Senator, c 485-585
    • Cassiodorus Senator
    • Cassiodorus, Senator, approximately 487-approximately 580
    • Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius, senator, 485?-580?
    • Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus (490-583)
    • Senator, Cassiodorus, 485-580
    • Cassiodorus Senator (b. c. 485, d. c. 580), statesman, scholar and administrator
    • Cassiodore (v. 485-v. 580))
    • Cassiodorus Senator, Flavius Magnus Aurelius (ca.485-ca.580)
    • Cassiodoro, ca 487-ca 580 > , co-autor
    • Cassiodoro, ca 487-ca 580
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Étienne de Tournai (1128-1203)
    Role
    • Author
    Original form
    • Stephanus Tornacensis
    Other form
    • Étienne de TourStephanus Tornacensisnai (1128-1203)
    • Étienne de Tournai (1128-1203)
    • STEPHANUS TORNACENSIS ep.
    • Stephanus de Tornaco
    • STEPHANUS DE TORNACO
    • Stephen of Tournai, 1108-1203, Bishop of Tournai
    • Etienne de Tournai (1128-1203)
    • Stephanus
    • Stephanus Tornacensis, C.R.S.A., ?-1203 > , co-autor
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
Description
  • Contents:

    F. Iv Table du ms. XVI e s.

    F. IIv-IVv Notes se rapportant aux textes d'Abélard et de Béranger de Poitiers (IIv), de Cassiodore (III) et d'Étienne de Tournai (IV-IVv), chaque note précédée d'un numéro qui se trouve répété en marge du texte ; au f. III d'une main du XVII e s. : « Putantur hec scripta manu D. F. Petrarchae ».

    F. 1-42v PETRUS ABAELARDUS [Epistolae] : « Abaelardi ad amicum suum consolatoria. Sepe humanos affectus ... » ( P. L. , CLXXVIII, 113-182, epist. 1) (1-14) ; — « Missam ad amicum ... » ( ibid ., 181-188, epist. 2) (14-16) ; — Quod post nostram ... » ( ibid ., 187-192, epist. 3) (16-18) ; — « Miror, unice meus... » ( ibid ., 191-198, epist. 4) (18-20v) ; — « In quatuor memini... » ( ibid ., 199-212, epist. 5)(20v-26) ; « Ne me forte in aliquo ... » ( ibid ., 213-226, epist. 6) (26-31) ; — « Karitati tue, karissima soror... » ( ibid ., 225-256, epist. 7), avec lacune entre les ff. 37v et 38 allant de « domina mea [Eustochium domnam quippe debeo vocare ... » jusqu'à « ... fidelibus colendum Item] Ipse tuum cognosce Dominum » (P. L. CLXXVIII, 241D-246C) (31v-42) ; — « Petitionis tue parte... » ( ibid ., 256-258 ; epist. 8 jusqu'à : « ... impetremus. Valete in Christo, sponse Christi »(42-42v) ; cf. E. Oddoul, Lettres d'Abailard et d'Héloise , 3 ; V. Cousin, Petri Abaelardi opera , 1, 2 ; O. Gréard, Lettres d'Abélard et d'Héloïse , V, n. 3 ; P. de Nolhac, Pétrarque et l'humanisme , 2 e édit. Paris 1907, II, 287-292 ; E. Gilson, Héloïse et Abélard , II, 21 n. 1, 24 n. 1.

    F. 43-45 BERENGARIUS PICTAVENSIS : « Apologia Berengarii Pictavensis pro magistro Petro Abaelardo » ( P. L. , CLXXVIII, 1857-1870), lacune entre les ff. 44 et 45 depuis : « ...inter reliqua horum etiam [verborum redolet continentiam... » jusqu'à : « ...non est bonum nisi] quia viri est... » ( ibid ., 1862-1870).

    F. 45-47 « Epistola ad episcopum Mimatensem directa » ( ibid . , 1871-1874).

    F. 47-48v [Epistola contra Carthusienses] ( ibid ., 1875-1880).

    F. 48v-49v PETRUS ABAELARDUS [Apologia seu fidei confessio] : « Universis ecclesie sancte filiis Petrus ex eis unus ... Notum proverbium ... » ( ibid ., 105-108).

    F. 50 « Epistola. G. Dei gratia Parisiace sedis episcopo ... Relatum est nobis... » ( ibid ., 355-358, epist. 14).

    F. 51-91 CASSIODORUS, « Liber variarum Theodorici regis » l. I-IV, 39 (ms. 6 de Mommsen, M. G. Auct. Ant ., XII, pp. LXXVII, LXXX et 3-132).

    F. 91-93 [Artes dictandi] « Quod juvet oro Deus [?] superaddidit ista Matheus. Cum autem cujuslibet doctrine perfectio ... — ... Deo favente dicemus alibi compilanda » ; cf. M. G., Auct. Ant . XII, p. LXXX (91-92) ; — « Ad complementum sciencie dictatorie exigitur docilitas docendorum ... — ... alius a dissimili » ; cf. J. Leclercq, dans Rev. du M. A. lat ., I (1945), 392-394 (93).

    F. 94-169 STEPHANUS TORNACENSIS : « Epistolae Magistri Stephani Aurelianensis Tornacensis episcopi Rob. Pontinacensi priori pro quibusdam noviciis de Grandimontensi ordine ad Cisterciensem promotis » (J. Desilve, Lettres d'Étienne de Tournai , pp. XII-XIII et 3-378) ; cf. Denifle et Chatelain, Chartularium Universitatis parisiensis , I, 42-47, qui édite d'après ce ms. les lettres 60, 111, 80, 11, 136, 150, 175, 185 et 251 ; dans les marges quelques notes de lecture de la main de Pétrarque (P. de Nolhac, op. cit ., II, 217-225).

    F. 172-177v Formulaire de lettres : « Alexander episcopus... Juxta psalmiste... — ... quo ampliori possum suplicans quatinus et cetera », la première formule éditée sous le nom d'Alexandre II par Loewenfeld dans Neues Archiv ., VII (1882), 161 ; cf. Jaffé, n° 4721 ; J. Leclercq, op. cit ., 394-399.

    F. 177v Quelques sentences de rhétorique : « Inventio est rerum verarum ... » et deux sentences morales : « Ubi regnat furoris ebrietas... ».

    F. 178v-179 Mémorial de Pétrarque, autographe, 1344-1349 (P. de Nolhac, op. cit . I, 236 et II, 217-225, 287-289) ; cf. Desilve, op. cit ., XII.

    Voir t. III, 407.

    F. 1-14. PETRUS ABAELARDUS, Historia calamitatum (ms. A. de l'éd. J. T. Muckle, dans Mediaeval studies , XII (1950), 164-211) (ms. A de l'éd. J. Monfrin, Paris, 1959, description du ms., 18-19). — F. 14-42v. Epistolae PETRI ABAELARDI et HELOISSAE (ms. A de l'éd. J. T. Mucklc, dans Mediaeval studies , XV (1953), 47-94, XVII (1955), 240-281) (14-42) ; (ms. A de l'éd. T. P. Mc Laughlin, ibid. , XVIII (1956), 241-243) (42-42v) ; sur les problèmes d'authenticité, cf. P. Bourgain, dans Actes du Colloque international organisé à l'occasion du 9ecentenaire de la naissance d'Abélard ( 14-19 mai 1979 ), Paris, 1981, 212-237.

    Librairie de Blois ; cf. Omont, Anciens inventaires , I, 68, n° 457 et 164, n° 133 ; P. Arnauldet, dans Le Bibliographe moderne , X (1906), 360, n° 510.

    f. 1-14 : (Muckle, dans Mediaeval Studies , XII (1950), 175-211 ; cf. p. 164-165, descr. de ce ms.).

    Physical Description:

    Initia es en couleur à filig anes et à antennes, ou historiées sur fond d'or à antennes. Rubriques ; cf. Gréard, op. cit ., 3 fac. sim. du f. 1. 4 cahiers de 8 ff. signés I-IV, 1 cahier de 10 ff. signé V après le 6 e f., 1 cahier de 8 ff., 5 cahiers de 8 ff. signés I-V, 11 cahiers non signés. Réclames à la fin des 2 premiers cahiers. Au f. 179, mention en caractères hébreux : « pistole [ ] », suivie de trois mots hébreux signifiant : deux florins pour le moins. Ms. ayant appartenu à Pétrarque, d'après une mention du XIV e : s. « D. Francischi Petrarce fuit » au f. Vv ; cf. P. de Nolhac, op. cit ., I, 46, 101, 113, II, 106 ; Delisle, Cab. des mss ., I, 139 ; figure en 1426 à l'inventaire de la bibliothèque des ducs de Milan, sous le numéro 70 ; cf. Nolhac, op. cit ., I, 103 ; puis passa dans la Librairie de Blois, dont la cote : « Tab. 7. XIIII »se trouve au f. II. Parchemin.V et 179 ff. + f. 51bis.230 × 160 mm.Reliure veau raciné, dos maroquin rouge au chiffre de Napoléon III.

    Ad complementum scientiae dictatoriae exigitur docilitas docendorum...

    f. 93

    Commendabile, Roberte, sollicitudinem geris et adfectione fraterna...

    f. 94

    Cum autem cujuslibet doctrinae perfectio...

    f. 91

    Duo mihi superesse credebam solacia, memoriam Genovefae virginis...

    f. 168v

    Institutionis ecclesiasticae forma multis excogitata vigiliis, secundum diversitatem...

    f. 99v

    Inventio est rerum verarum aut verisimilium...

    f. 177v

    Juxta Psalmistae testimonium non dormitabit...

    f. 172

    Paulo apostolo adtestante didicimus quia naturali successionis ordine...

    f. 99v

    Premit, fateor, imperitiam meam et quaerentis auctoritas et novitas quaestionis...

    f. 98v

    Quia non solum ignominiosum, sed et periculosum constat esse stipendia ecclesiastica...

    f. 100

    Sacris et auctoritatibus Patrum docemur et recta fide credimus...

    f. 99v

    Sicut [contra] desides et sui juris contemptores inductae sunt praescriptiones...

    f. 100

    Soror vestra, filia sanctae Sedis hujus, Aurelianensis ecclesia rorantes sanguine lacrimas...

    f. 97v

    Specialis filia sanctae Sedis, ecclesia beati Evurcii, ex antiqua et approbata consuetudine...

    f. 168

    Super quo celsitudo vestra nostram consuluit parvitatem, breviter respondemus...

    f. 98v

    Ubi regnat furoris ebrietas detestatur ratio...

    f. 177v

    Vobis duobus specialiter quaestionem nostram decrevimus referendam, quos et specialis...

    f. 98v

    ALEXANDER II, papa • Epistola
    ARS DICTANDI
    BERENGARIUS PICTAVENSIS • Note sur son oeuvre
    BERENGARIUS PICTAVENSIS • Apologeticus contra b. Bernardum et alios qui condemnaverunt Petrum Abaelardum
    BERENGARIUS PICTAVENSIS • Epistola ad episcopum Mimatensem
    BERENGARIUS PICTAVENSIS • Epistola contra Carthusienses
    BLOIS (Loir-et-Cher) • Librairie. Possesseur
    CASSIODORUS (Magnus Aurelius) • Notes sur les « Variae »
    CASSIODORUS (Magnus Aurelius) • Variae
    DÉCORATION • Décoration française (XIII e s.)
    DÉCORATION • Initiales filigranées (XIII e et XIV e s.)
    DÉCORATION • Initiales historiées (XIII e s.)
    FORMULAE • Formulae epistolarum (XII e -XIII e s.)
    FRANCISCUS PETRARCHA • Mémorial, autographe (1344-1349)
    FRANCISCUS PETRARCHA • Notes autographes
    FRANCISCUS PETRARCHA • Possesseur
    GUILLELMUS, MIMATENSIS ep. • Lettre à lui adressée
    Hébreu • Mentions
    Manuscrits • Prix des manuscrits
    MILAN (Italie). Ducs • Possesseurs
    PETRUS ABAELARDUS • Initiale historiée (XIII e s.)
    PETRUS ABAELARDUS • Apologia seu fidei confessio
    PETRUS ABAELARDUS • Epistolae
    PETRUS ABAELARDUS • Historia calamitatum
    PETRUS ABAELARDUS • Commentarii in opera Notae in Epistolas
    RELIURE • Reliures au chiffre de Napoléon III
    RELIURE • Éléments annexes Tranches dorées
    Rhétorique • Notes et fragments
    ROBERTUS PONTINIACENCIS, prior Grandimontis, O. Cist. • Initiale historiée (XIV e s.)
    ROBERTUS PONTINIACENCIS, prior Grandimontis, O. Cist. • Lettres à lui adressées
    STEPHANUS TORNACENSIS ep. • Notes de Pétrarque sur Étienne de Tournai et ses lettres
    STEPHANUS TORNACENSIS ep. • Epistolae
Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo