Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3655

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Latin 3655
Biblissima authority file
Date
  • XVe siècle (8 mai 1423-18 janvier 1424)
Language
  • Latin
Title
    • Alanus de Insulis
    • Franciscus de Mayronis
    • De papae auctoritate
    • Contra Mahometum
    • Nicolaus de Lyra
    • Contra Graecos
    • Petrus Johannis Olivi
    • see more
Agent
  • Preferred form
    • Alain de Lille (11..-1202?)
    Role
    • Author
    Original form
    • Alanus de Insulis
    Other form
    • Alain de Lille
    • Alanus ab Insulis (1115?-1202?)
    • Alanus ab Insulis (11..-1202?)
    • ALANUS DE INSULIS
    • Alanus ab Insulis
    • Alanus (Magister)
    • Author: Alanus, ab Insulis
    • Alain de Lille, c 1128-1203
    • Alanus ab Insula (Alain de Lille)
    • Alanus<ab Insulis>
    • Alanus, ab Insulis, 1120-1202
    • Alain du Pui
    • Alanus <ab Insulis> (1120-1202)
    • Lille, Alan, 1128-1202
    • Alan of Lille (b. c. 1128, d. c. 1202), theologian and poet
    • Alain de Lille (1116-1202/1203)
    • Alanus
    • Alanus <ab Insulis>
    • Alanus, de Insulis, 1128-1203, O.Cist.
    • Alanus ab Insulis - ca. 1128 - 1202 - auteur
    • Alanus ab Insulis - ca. 1128 - 1202 - auteur (apocrief)
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • François de Meyronnes (1285-1327)
    Role
    • Author
    Original form
    • Franciscus de Mayronis
    Other form
    • Author: Franciscus, de Maironis
    • François de Meyronnes OFM
    • Franciscus <von Meyronnes> (1288-1328)
    • Franciscus, de Mayronis (approximately 1285-approximately 1328)
    • Franciscus de Mayronis (approximately 1285-approximately 1328)
    • Franciscus
    • Franciscus de Maironis
    • Franciscus <de Maironis>
    • Mayronis, Franciscus de, fl. 1285-1328, O.F.M.
    • Franciscus de Maironis - gest. 1328 - auteur
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Nicolas de Lyre (1270?-1340?)
    Role
    • Author
    Original form
    • Nicolaus de Lyra
    Other form
    • Nicolaus de Lyra (1270?-1340?)
    • Nicolaus de Lira
    • Nicolas de Lyre (1270?-1340?)
    • NICOLAUS DE LYRA
    • Author: Nicolaus, de Lyra
    • De Lyra, Nicholaus
    • Nicholas de Lyra
    • Nicholas of Lyra
    • Nicholas of Lyre OFM
    • Nicholas, of Lyra, approximately 1270-1349
    • Nicolaus, de Lyra, 1270-1349
    • Nicolaus de Lyra, 1270-1349
    • Nicolas de Lyre
    • Nicholaus de Lyra
    • Nicolas de Lire
    • Nicolaus <de Lyra> (1270-1349)
    • Lyra, Nicholas of, 1270-1349
    • Nicholas of Lyra (b. 1270, d. 1349), Franciscan theologian
    • Nicholas of Lyra (approximately 1270-1349)
    • Nicolaus
    • Nicolaus, de Lyra, 1270-1349, O.F.M.
    • Nicolaus, de Lyra, 1270-1349 > , coment.
    • Nicolas de Lyre (1270?-134.)
    • Nicolaus de Lyra - ca. 1270 - 1349 - auteur
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
  • Preferred form
    • Pierre Jean Olivi (1248?-1296?)
    Role
    • Author
    Original form
    • Petrus Johannis Olivi
    Other form
    • Petrus Iohannis Olivi
    • PETRUS JOHANNES OLIVI, O.F.M.
    • Petrus Iohannis Olivi OFM
    • Pierre Jean d'Olive
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
Description
  • Contents:

    F. 1-35v ALANUS DE INSULIS, De fide catholica contra haereticos. « Incipit tractatus contra hereticam pravitatem quem magister Alanus composuit... » (1) ; — Préface (P.L., CCX, 305-308) (1) ; — [L. I] (ibid., 307-378) (1-19v) ; — [L. II] « Error Valdensium et pauperum de Lugduno. Dicunt quidam heretici qui justos esse fingunt ...— ... accipiebant supra neccessitatem » (ibid., 377-400) (20-26) ; — [L. III] lié au précédent. « Nunc ad perversam Judeorum medietatem... — ... sufficiant » (ibid., 399-422) (26-33) ; — [L. IV] « De Macometo » (titre en marge) (ibid., 421-430) (33-35v) ; cf. M. Th. d'Alverny, Alain de Lille, Paris, 1965, 156-162. Une table des chapitres se trouve au f. 113-113v.

    F. 40-45v FRANCISCUS DE MAYRONIS, Tractatus de principatu temporali. « Utrum in universo secundum obtimam sui dispositionem sit dare unum monarcham qui presideat omnibus temporalibus et nulli temporaliter subsit. Videtur quod sic... — ... ut spiritualia temporalibus preferentur etc. Explicit questio per seraphicum doctorem magistrum Franciscum de Mayronis ordinis Minorum provincie Provincie et conventus Digne determinata per istam conclusionem : quod in universo... non est dare secundum rectam rationem aliquem monarcham seu principem universalem in temporalibus quin ille subsit temporaliter et etiam in temporalibus principi spirituali utpote pape... » (éd. P. de Lapparent, dans Arch. d'hist. doctr. et litt. du M.A., XV-XVII (1940-1942), 56-74 d'après ce ms. et Fr. Baethgen, dans Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters , XV (1959), 120-136) ; cf. B. Roth, Franz von Mayronis, Werl in Westfalen, 1936, 239-240.

    F. 45v-47v Quaestio de haereticis. « Questio magistri Francisci de Mayronis de hereticis. Queritur utrum sortilegi sint heretici reputandi... — ... seculari tradicione. Explicit... » ; cf. C.V. Langlois, dans Hist. litt., XXXVI, 335 ; B. Roth, op. cit., 246.

    F. 48-63v De conceptione Virginis Mariae. « Incipit tractatus de conceptione Virginis gloriose editus a magistro Francisco de Meyronis ordinis Minorum, provincie Provincie, custodie Sistarici [sic]. Circa Virginis matris preconia mente devotissima insistendo... — ... venisse in majori tempore » ; cf. C.V. Langlois, op. cit., 333-334 ; B. Roth, op. cit., 220.

    F. 74-89v Quaestio de papae auctoritate. « De pape auctoritate tractatus exellens » (en marge), « [Q]ueritur utrum summi pontificis auctoritas super principes seculares aliqualiter in temporalibus se extendat. Et videtur primo quod sic... — ... quod vetigal solvit et... », traité incomplet. Au f. 80v sont cités Marsile de Padoue et Jean de Jandun.

    F. 113-113v Table du De fide catholica d'Alain de Lille, dont le texte se trouve f. 1-35v, avec renvoi à la foliotation ancienne.

    F. 114-119 « Contra Machometum. Incipit libelus de materia Machometi et contra legem Sarracenorum. Quot sunt dies servi tui quando facies... (Ps. CXVIII, 84). Verba sunt ecclesie militantis que suspirat... — ... lex evangelii est observabilis a mundo etc. Plura scriptor hujus caterni de hac materia scripsisset... Scriptum in Monte Syon », abrégé de la Confutatio Alcorani de RICOLDUS DE MONTE CRUCIS ; cf. P.G., CLIV, 1038-1151 passim et Quétif-Echard, SS. Ord. Praed., I, 505.

    F. 119-120 [JACOBUS DE VORAGINE, Legenda aurea, c. CLXXXI, extr.] « Unde provenit Machometus secundum ystorias quas ponit magister Flor[um] in legenda Pelagi. Circa annos Domini VIe??? et X, tempore Bonifacii pape Machometus pseudopropheta... — ... ceteri crediderunt » (éd. Th. Graesse, Dresdae et Lipsiae, 1846, 827-829) (119-119v) ; — « Secundum alios aliter processit ut sequitur. Alibi legitur quod fuerit quidam monachus qui Machometum instruxit... — ... interiit » (ibid., 829-830) (119v-120) ; cf. A. d'Ancona, dans Studi di critica e storia letteraria, II (1912), 219-221 et 282-285.

    F. 120-135v NICOLAUS DE LYRA, Probatio adventus Christi, redactio II. « Incipit quedam questio contra Judeos de Trinitate et de misteriis Christi edita a fratre Nycolao de Lyra. Queritur utrum per scripturas a Judeis receptas posset probari ministerium Christi in lege et prophetis promissi esse jam completum... — ... revertuntur. Explicit... » ; cf. bibliographie du ms. Latin 3359, f. 1-9 et V. Doucet, dans Arch. francisc. hist., XXVII (1934), 562.

    F. 135v-151v Responsio ad quemdam Judaeum. « Incipit Responsio fratris Nycolay de Lira ad quemdam Judeum ex verbis euvangelii secundum Matheum contra Christum nequiter arguentem. Potens sit exhortari... (Tit. I, 9). Licet autem verbum propositum episcopalis conditionis... — ... terminavit etc. Explicit... » ; cf. bibliographie du ms. cit., f. 9-17v ; Stegmüller, Repertorium biblicum, n° 5980 et V. Doucet, loc. cit.

    F. 151v-161 Contra errores Graecorum. « Sequntur errores hereticorum qui loca Terre Sancte occupant et opponunt se ecclesie Romane et impugnationes eorum secundum quod in doctrinis catholicorum doctorum potui reperire. Incipit tractatus contra errores Grecorum. [Specialiter] enim e[r]rant in quatuor. Licet ab antiquo floruerint omni sapientia... — ... cum veritate audiamus, etc. » abrégé d'une partie du Contra Graecos rédigé à Constantinople par les Frères prêcheurs ; cf. P. G., CXL, 487-532 passim et A. Dondaine, dans Arch. Fr. Praed., XXI (1951), 327 n. 27.

    F. 161-163 [Contra errores Graecorum] « Incipiunt aliqua notabilia contra prefatos errores Grecorum. Dicunt enim Greci quod Spiritus sanctus non procedit a Filio... — ... facienda mala ut veniant bona. Expliciunt errores Grecorum et eorum improbationes » ; cf. même texte dans ms. Bâle, Univ., lat. A. VI. 15, f. 87v-89v, cité par D. Lasic, dans Arch. francisc. hist., LV (1962), 62 n. 2.

    F. 173-179 [PETRUS JOHANNIS OLIVI] « Incipit tractatus de venditionibus et empcionibus. [C]irca vendicionum et emptionum contractus queramus primo an res possint licite... — ... fidei agens » (173-178) ; « De usuris. [P]ost hoc ad tractatus usurarios accedentes, queritur an pro mutuo prestito accipere plus... — ... et plurima capitula consiliorum Romanorum pontificum contra usuras ponentium. Item exempla... », incomplet de la fin (178-179) ; cf. D. Pacetti, dans Arch. francisc. hist., XLVI (1953), 448-457 et Id., Petrus Joannis Olivi... Quaestiones quatuor de Domina, Quaracchi, 1954, 17* n° 15.

    Physical Description:

    De la main d'Amédée Bovier, étudiant à Montpellier. Au f. 45v : «Scriptum in Montepessulano [Montpellier] per me fratrem Amedeum Boverii, conventus Brian., anno MCCCCXXIII et die VIII madii » ; au f. 47v : « Explicit questio... quam scripssi in Montepessulano tempore quo fui bachalarius, anno Domini M° CCCCXXIV et die XVIII januarii. A. Boverii » ; cf. Ch. Samaran et R. Marichal, Catal. des mss. en écriture latine, II, 189 et pl. LXXXVIII. — Initiales rubriquées (1-35, 48) ou réservées (74, 173). Rubriques et pieds-de-mouche rubriqués (sauf aux ff. 74-89v). Thèmes soulignés en rouge (114-163). — 17 cahiers de 12 ff., sauf les 2e et 7e de 10 ff. (13-19 et 64-73), les 4e et 5e de 8 ff. (32-47), les 6e et 10e de 16 ff. (48-63 et 98-113), le 17e de 11 ff. (185-195). Les cahiers 11 à 17 sont renforcés au milieu d'une languette de parchemin. Quelques réclames. Les premiers ff. du 6e cahier (48-63) sont signés de a à f. La foliotation ancienne en chiffres arabes de 1 à 40 a été barrée et remplacée par une autre foliotation pour tout le ms. ; mais après le f. 16, on trouve trois ff. 14bis-16bis, et il y a 2 ff. 171. Les ff. 36-39v, 64-73v, 90-112v, 163v-172v et 179v-195v sont blancs. — Manchettes.Papier ; nombreux filigranes parmi lesquels monts (cahiers 1-4, 8 et 10) ; cf. Briquet, Les Filigranes, nos 11853 et sq. et 11898 ; huchet (cahier 5) ; cf. ibid., n° 7685 ; tête de cerf (cahier 6) ; cf. ibid., n° 15538 ; fleur (cahiers 11 à 15 et 17) ; cf. ibid., n° 6384.195 ff. + ff. 14bis-16bis et 171bis, précédés et suivis de 2 ff. de garde papier.220 × 135 mm. (justification 160 × 110 ou 150 × 100 mm.).Demi-reliure chagrin rouge au chiffre de Louis-Philippe. Filets et titre dorés au dos : « ALANUS. ADVERSUS HAERETICAM PRAVITATEM ».

    Custodial History:

    Provient du collège de Navarre à Paris ; cf. au f. 1, ex-libris du XVIe s. : « Pro libraria regalis collegii Campaniae alias Navarrae ». A appartenu à l'abbé Philippe Drouin, et est entré à la Bibliothèque royale en 1734 avec les manuscrits de sa collection ; cf. Delisle, Cab. des mss., I, 412.


    Alibi legitur quod fuerit quidam monachus qui Mahometum instruxit...

    f. 119v

    [...] An pro mutuo praestito accipere plus quam mutuatum est sit contra jus naturale...

    f. 178

    [...] An res possint licite et absque peccato plus vendi quam valeant...

    f. 173

    Circa annos Domini sexcentesimos et decimos, tempore Bonifacii papae, Mahometus pseudo propheta et magus...

    f. 119

    Circa venditionum et emptionum contractus quaeramus primo an res possint licite et absque peccato plus vendi quam valeant...

    f. 173

    Circa Virginis matris praeconia mente devotissima insistendo, quaeritur utrum mater Domini fuerit concepta in peccato originali...

    f. 48

    Dicunt enim Graeci quod Spiritus sanctus non procedit a Filio...

    f. 161

    Dicunt quidam haeretici qui justos esse fingunt, cum sint lupi veste ovina...

    f. 20

    [...] Licet autem verbum propositum episcopalis condicionis...

    f. 9

    Nunc ad perversam Judaeorum medietatem, quae adhuc cum asino exspectat...

    f. 26

    Nunc contra Machometi discipulos stili vertamus vestigium, cujus Machometi monstruosa vita...

    f. 33

    Post hoc ad tractatus usurarios accedentes, quaeritur an pro mutuo praestito accipere plus...

    f. 178

    Incipit du lemme biblique

    Potens sit exhortari in doctrina sana... (Tit. I, 9)

    Incipit

    Licet autem verbum propositum episcopalis condicionis sit expressivum...

    f. 9

    Incipit du lemme biblique

    Quot sunt dies servi tui ? Quando facies... (Ps. CXVIII, 84)

    Incipit

    Verba sunt Ecclesiae militantis quae suspirat...

    f. 114

    Specialiter enim errant in quattuor. Licet ab antiquo floruerint omni sapientia...

    f. 151v

    Utrum in universo secundum optimam sui dispositionem sit dare unum monarcham qui praesideat omnibus temporalibus et nulli temporaliter subsit...

    f. 40

    [...] Utrum mater Domini fuerit concepta in peccato originali...

    f. 48

    Utrum per Scripturas a judaeis receptas posset probari ministerium Christi in Lege et prophetis...

    f. 120

    Utrum sortilegi sint haeretici reputandi ? Et videtur quod non quia beatus Augustinus...

    f. 45v

    [...] Verba sunt Ecclesiae militantis quae suspirat et ingemescit et gravatus diversis adflictionibus...

    f. 114

    [...] Videtur quod sic, quia pro tempore nativitatis Christi universum fuit in optima dispositione...

    f. 40

    ALANUS DE INSULIS • De Fide catholica contra haereticos
    AMEDEUS BOVERII • Copiste (XVe s.)
    CONTRA ERRORES GRAECORUM
    CONTRA GRAECOS TRACTATUS • Abbreviatio
    DÉCORATION • Initiales de couleur (XVe s.)
    DROUIN (abbé Philippe) • Possesseur
    FILIGRANES • Fleur à cinq pétales
    FILIGRANES • Huchet
    FILIGRANES • Monts (3) inscrits dans un cercle
    FILIGRANES • Tête de cerf
    FRANCISCUS DE MAYRONIS, O.F.M. • De Conceptione Virginis Mariae
    FRANCISCUS DE MAYRONIS, O.F.M. • De Principatu temporali
    FRANCISCUS DE MAYRONIS, O.F.M. • Quaestio de haereticis
    Grecs • Contra errores Graecorum
    Grecs • Contra Graecos tractatus editus in Constantinopoli. Abbreviatio
    JACOBUS DE VORAGINE, O.P. • Legenda aurea (excerpta)
    JOHANNES DE JANDUNO • Citation
    MARSILIUS DE PADOVA • Citation
    NICOLAUS DE LYRA • Probatio Adventus Christi, redactio IIa
    NICOLAUS DE LYRA • Responsio ad quemdam Judaeum, ex verbis evangelii secundum Matthaeum
    Pape • Pouvoir Quaestio de papae auctoritate
    PARIS • Collège de Navarre. Possesseur
    PETRUS JOHANNES OLIVI, O.F.M. • Tractatus emptionum et venditionum et de usura
    QUAESTIO DE PAPAE AUCTORITATE
    RELIURE • Reliures au chiffre de Louis-Philippe
    RELIURE • Éléments annexes Tranches peintes en rouge
    RICOLDUS DE MONTECRUCIS, O.P. • Confutatio Alcorani. Abbreviatio
Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo