Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3696B

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Latin 3696B
Biblissima authority file
Date
  • 2e moitié du XIIe siècle
Language
  • Latin
Title
  • Miscellanea.
Agent
Description
  • Contents:

    F. 1-1v Fragment sur les trois Marie. « Ex testimoniis quatuor euvangelistarum [et e]pistola sancti Jheronimi ad Helvidium Maria [mater] Jacobi Alphei... — ... matrem elegit et consecravit » ; cf. mss. Latin 1772, f. 96 ; 3751A, f. 28 ; Hauréau, Notices, I, 239 ; M. Förster, dans Probleme der englischen Sprache, Festschrift Johannes Hoops, Heidelberg, 1925, 113 (1) ; — « His versibus quos maritos Anna habuit demonstratur. Tres tribus Anna viris legitur peperisse maritis [sic pro Marias] || Tresque... — ... Ergo due non tres Domini visere sepulchrum » ; cf. Walther, Initia carminum, n° 19420 (1-1v) ; — « [I]n matutino dampnatur tempore Cristus||... — ... custodia ponitur hora » (A. Brian Scott, sous le nom d'HILDEBERTUS CENOMANENSIS, Carmina minora, Leipzig, 1969, 54, n° 57) ; douteux d'après A. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLVIII (1936), 160, n° 1 ; cf. Walther, op. cit., n° 8988 (1v).

    F. 1v-5v « Tractatus de corpore et sanguine Christi. Quia de corpore Domini plenior hic tractatus occurrit breviter... — ... tercia viventes, hec est in sanguine tincta ».

    F. 5v-20v [HILDEBERTUS CENOMANENSIS, De mysterio missae] « Scribere proposui quo mistica sacra priorum||... — ... Cum Pater ad dextram cedit et explet opus||Subdit et Ite quia vestra est devotio missa||Ethereis sedibus angelicis manibus » (P.L., CLXXI, 1177-1192) avec lacunes dues à la perte de 2 ff. entre les ff. 5 et 6, de « Est oblata semel hostia vera Deus|| » (ibid., 1177), à « Vel vinum fertur cui superaddis aquam|| » (ibid., 1180), et d'1 f. entre les ff. 7 et 8, de « His tribus huic uni sacrifex litat angelos offert|| » (ibid., 1182), à « Legis opusque crucis exprimat ara, canam|| » (ibid., 1183) (5v-16v) ; — 4 vers liés aux précédents. « Hic liber est parvus magnum tibi quid fore monstrans||... — ... Lectio quid recitet vel cur nunc presbiter adsit » (16v-17) ; — [HILDEBERTUS CENOMANENSIS, Carmina] « In natale sacrosancte sollempnia misse||... » (ibid., 1198 et 1423 ; A. Br. Scott, éd. cit., 10, n° 21) ; cf. A. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLVIII (1936), 22, n° 27 et 180 ; Walther, op. cit., n° 9015 (17) ; — « Trina domus nobis lar, tumba polusque paratur||... » (P.L., CLXXI, 1427 ; Scott, éd. cit., 10, n° 20) ; cf. Wilmart, art. cit., 22, n° 31 et 180 ; Walther, op. cit., n° 19435 (17) ; — « Melchisedech Domino panem vinumque litavit||... » (P.L., CLXXI, 1193-1196 ; Scott, éd. cit., 30-32, n° 39 IV) ; cf. A. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLIX (1937), 123-124 ; Walther, op. cit., n° 10865 (17-18) ; — « Tollimur e medio fatis urgentibus omnes||... » (P.L., CLXXI, 1192-1194 ; Scott, éd. cit., 35-36, n° 45) ; cf. Wilmart, art. cit., 125 (autres éditions) ; Walther, op. cit., n° 19311 (18-18v) ; — « Ade peccatum que conveniens aboleret||... » (P.L., CLXXI, 1406 ; Scott, éd. cit., 32, n° 40) ; cf. A. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLVII (I1936), 22, n° 36 et 178 ; Walther, op. cit., n° 482 (18v-19) ; — « Hostia conjugium baptismo qualia primo||... » (Scott, éd. cit., 28-29, n° 39 II) ; cf. Walther, op. cit., n° 8479 (19-19v) ; — « Affines consanguineos conubia prima||... » (P.L., CLXXI, 1424-1425 ; Scott, éd. cit., 29-30, n° 39 III) ; cf. A. Wilmart, dans Rev. bénéd., XLIX (1937), 123-124 ; Walther, op. cit., n° 672 (19v-20) ; — « Sol, aqua, cristallus, dant qualemcumque figuram||... — ... Hoc animam carni reddet utrumque Deo », douteux (P.L., CLXXI, 1406 ; Scott, éd. cit., 54-55, suppl. I) ; cf. Wilmart dans Rev. bénéd., XLVIII (1936), 22, n° 32 ; Walther, op. cit., n° 18366 (20-20v).

    F. 20v-26 Commentaire sur le symbole d'Athanase. « Quicumque vult salvus esse ante omnia opus est ut teneat catholicam fidem. Hic beatus Athanasius liberum arbitrium posuit sicut dicitur in Psalmo... — ... et si ita non crediderit salvus esse non poterit. Explicit » ; cf. ms. Latin 12020, f. 139v-141 ; Hauréau, Notices, II, 55 ; Stegmüller, Repertorium biblicum, n° 10394.

    F. 26-27v « Tractatus de oratione dominica. Volumus, fratres carissimi, parvam ammonitionem de oratione dominica facere... — ... orationem rectam facere quia Dominus dicit in evangelio : si offers munus tuum ante altare et ibi recordatus fueris quia frater tuus... et tunc... », incomplet de la fin ; cf. Stegmüller, op. cit., n° 10395.

    F. 28-30 Commentaire sur le symbole des Apôtres, incomplet du début. « ... nec alium docere aut ab alio discere... Ad hanc similitudinem sancti apostoli spirituale sacerdocium... — ... tota virtute perficiant prestante Domino nostro Jesu Christo... ».

    F. 30-31v Commentaire sur le symbole des Apôtres. « Simbolum grece, collatio latine sive indicium quia ibi indicatur fides trinitatis... — ... temporale quod utrumque habet » ; cf. ms. Latin 3745, f. 32v-34 ; Stegmüller, op. cit., n° 10674.

    F. 31v-36v Signification symbolique des parties du corps ou des actions prêtées à Dieu. « Si quis in Deo humana membra seu motus anime more humano inesse credit... Oculos dicitur Deus habere... — ... a Deo discordantem in quantum fit per eam » ; cf. Stegmüller, op. cit., n° 10396.

    F. 36v-37v Sentences, extraits divers. « Nota quod invincibilis infirmitas et invincibilis ignorantia hominem reddit excusabilem » ; cf. ms. Latin 13442, f. 86 ; « Culpa est intus esse humilem... » ; « Super[s]ticio dicitur vere religioni superaddita falsa religio » (36v) ; — « Tria genera hominum sunt Deo servientium... » ; cf. ms. cit., f. 86 (36v-37) ; — « Nemo putet etc. Hic notandum est quod Christus erat XXVIIII annorum et XIIIcim dierum ultra quando baptizatus est... » (37) ; — « Titus filius Vespasiani qui in ultionem... — ... Juno et Vesta virgines » (37-37v).

    F. 37v-42 [GILBERTUS FOLIOT, Londinensis episcopus, Epistola 287] « Filius regis superne civitatis... — ... cum hec sponsa patiatur » (P.L., CXC, 961-966).

    F. 42v-43 De camera Christi. « Camera Christi est cum homine... — ... talem mansionem » (42v-43) ; — Exhortation à l'ascétisme. « Obsecro itaque te ut multitudines... — ... accipias » (43).

    F. 43-45v Commentaire sur le Psaume XCIV. « Invitatio fidelium. Venite exultemus... Iste psalmus invitat ad magnas epulas exultandi... — ... et hereditatem non derelinquet ».

    F. 45v-46v « Duo ordines sunt omnium electorum et malorum et in quatuor dividuntur... — ... ubi equalis manet » ; cf. ms. Latin 7562, f. 108-108v.

    F. 46v-47v [HILDEBERTUS CENOMANENSIS] « Plurima cum soleant mores evertere sacros||... — ... Fraude carere dolis mens manus ora vacant » (P.L., CLXXI, 1491-1494, sous le nom de Marbode ; A. Br. Scott, éd. cit., 40-43, n° 50).

    F. 48-111 [FLORUS LUGDUNENSIS diaconus] De expositione missae. « In nomine Domini nostri Jhesu Christi... incipit opusculum de actione missarum... in ordinem digestum ex verbis sanctorum patrum Cypriani, Ambrosii, Augustini, Jeronimi, Gregorii, Fulgentii, Severiani, Vigilii, Ysidori, Bede, Aviti,... In mysterio corporis et sanguinis Domini nostri Jhesu Christi, quod sancta Ecclesia... — ... et participationem eorumdem sacramentorum. Amen » (P.L., CXIX, 15-72) avec lacune due à la perte de 2 ff. entre les ff. 50 et 51, de « ... se illi offerre manibus... » (ibid., 19), à « ...nostra virtute sed divina miseratione... » (ibid., 21), une ligne sautée au f. 108.

    F. 111 Epigrammes. « Serpens, femina, vir virgo Christus caro vita||... » (Hauréau, Notices, I, 385) ; cf. Walther, op. cit., n° 17573 ; « Si rogat addideris con, congregat, c. dat, ir. infert||... » ; cf. ms. Erfurt, Ampl. 4° 271, f. 129 ; « Plurima consoleant [sic] mores evertere sacros||... — ... femina res fragilis... » [HILDEBERTUS CENOMANENSIS], les 5 premiers vers seulement ; cf. supra, f. 46v.

    F. 111v Fragment évoquant l'invention de la Sainte-Croix. « ... signum sancte crucis... ostensum et ipse feliciter... et ab Helena jam dicti principis matre... ». — Addition de la fin du XIIIe s., très effacée.

    Voir t. VI, 821.

    F. 28-30. [IVO CARNOTENSIS, Sermo XXIII, incomplet du début] (P.L., CLXII, 604-610).

    Physical Description:

    Initiales rubriquées. Rubriques. — 16 cahiers de 8 ff., sauf le 1er de 3 ff. (1-3), le 2e de 2 ff. (4-5), les 3e, 5e, 8e, 9e, de 7 ff. (6-12, 21-27, 44-57) et le 16e de 6 ff. (106-111). Plusieurs ff. renforcés de papier, sans doute lors de la reliure du ms. Il manque 2 ff. entre les ff. 5 et 6, 1 f. entre les ff. 7 et 8, 1 ou plusieurs ff. entre les ff. 27 et 28, 2 ff. entre les ff. 50 et 51, avec lacunes dans le texte. La marge supérieure des ff. est fortement rognée, parfois une ou deux lignes de texte ont disparu. — Quelques corrections marginales contemporaines.
    Parchemin. — 111 ff. précédés et suivis de 3 ff. de garde papier. — 152 × 121 mm. (justification 125 × 90 mm.).. — Traces de réglure.
    Reliure ancienne parchemin, traces de lanières. Titre manuscrit au dos : « Tract. theol. de Athansii simbolo etc. ».

    Custodial History:

    Provient de Philibert de La Mare.


    Adae peccatum, quae conveniens aboleret//...

    f. 77

    Adfines consanguineos conubia prima//...

    f. 26

    Camera Christi est cum homine Dei, hoc est correptum...

    f. 42v

    Culpa est intus esse humilem et foris simulare superbiam...

    f. 36v

    Duo ordines sunt omnium electorum et malorum et in quattuor dividuntur...

    f. 45v

    Ex testimoniis quattuor evangelistarum et epistola sancti Hieronymi ad Helvidium, Maria mater Jacobi...

    f. 1

    Filius regis supernae civitatis Jerusalem egressus est ut contemplaretur...

    f. 37v

    [...] Hic beatus Athanasius liberum arbitrium posuit, sicut dicitur in Psalmo...

    f. 20v

    Hic liber est parvus magnum tibi quid fore monstrans // Presbyter...

    f. 16v

    Hostia, conjugium, baptismo qualia primo//...

    f. 19

    In matutino damnatur tempore Christus //...

    f. 1v

    In mysterio corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi quod sancta Ecclesia...

    f. 48

    In Natale sacrosanctae sollemnia missae //...

    f. 17

    [...] Iste psalmus invitat ad magnas epulas exsultandi non saeculo sed Domino...

    f. 43

    Melchisedech Domino panem vinumque litavit//...

    f. 17

    Nemo putet etc. Hic notandum est quod Christus erat viginti et octo annorum et duodecim dierum ultra...

    f. 37

    Nota quod invincibilis infirmitas et invincibilis ignorantia hominem reddit excusabilem...

    f. 36v

    Obsecro itaque te ut multitudines hominum et officia et salutationes et convivia...

    f. 43

    Plurima cum soleant mores evertere sacros // Altius...

    f. 46v et 111

    Quia de corpore et sanguine Domini plenior hic tractatus occurrit breviter...

    f. 1v

    Incipit du lemme biblique

    Quicumque vult salvus esse... [Symbolum Athanasii].

    Incipit

    Hic beatus Athanasius liberum arbitrium posuit...

    f. 20v

    ou : Scribere proposui quo...

    f. 5v

    Serpens, femina, vir, Virgo, Christus, caro, vita //...

    f. 111

    Si quis in Deo humana membra seu motus animae more humano inesse credit...

    f. 31v

    Si rogat addideris con congregat, c. dat,...

    f. 111

    Sol, aqua, cristallus dant qualemcumque figuram //...

    f. 20

    Superstitio dicitur verae religioni superaddita falsa religio...

    f. 36v

    Symbolum graece, collatio latine sive indicium, quia ibi indicatur fides...

    f. 30

    Titus, filius Vespasiani, qui in ultionem dominici sanguinis subversis Jerosolymis Romam ingressus...

    f. 37

    Tollimur e medio fatis urgentibus omnes //...

    f. 18

    Tres tribus Anna viris legitur peperisse Marias // Tresque viri Joachim...

    f. 1

    Tria genera hominum sunt Deo servientium, alii Deo serviunt pro quocumque timore...

    f. 36v

    Trina domus nobis : lar, tumba polusque paratur //...

    f. 17

    Incipit du lemme biblique

    Venite, exsultemus... (Ps. XCIV, 1).

    Incipit

    Iste psalmus invitat ad magnas epulas exsultandi non saeculo sed Domino...

    f. 43

    Volumus, fratres carissimi, parvam admonitionem de Oratione dominica facere...

    f. 26

    BIBLICA • Vetus Testamentum Psalmi. Commentarii vel expositiones
    DE CAMERA CHRISTI
    DE CORPORE ET SANGUINE CHRISTI tractatus varii
    Épigrammes
    Eucharistie • De Corpore et sanguine Christi tractatus varii
    Heures canoniques • Vers mnémoniques
    JESUS CHRISTUS • Crux (sancta) Inventio. Excerptum
    MARIAE (Tres) • Généalogie Versions en prose
    MARIAE (Tres) • Généalogie Versions en vers
    PATER NOSTER • Commentaires
    Sentences bibliques, patristiques ou théologiques
    DE SIGNIFICATIONIBUS DEI
    SYMBOLUM APOSTOLORUM • Commentarii
    SYMBOLUM ATHANASIANUM • Commentarius Stabulensis
    Vers anonymes latins • Divers
Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo