Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 3580

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Latin 3580
Biblissima authority file
Language
  • Latin
Title
  • Distinctiones.
  • Exempla.
Agent
  • Preferred form
    • Robertus Holkot (1290?-1349)
    Role
    • Author
    Original form
    • ROBERTUS HOLCOT, O.P.
    Other form
    • Robertus Holcoth
    • Holkot, Robertus (1290?-1349)
    • Holcotus
    • Robertus Holchotus
    • Author: Robertus, Holcot
    • Robert Holcot
    • Holkot, Robertus, -1349
    • Holcot
    • Robert Holcot, OP, (c.1290-1349)
    • Robertus Holcot 1290-1349.
    • Robertus Holcot 1290-1349
    • Robertus Holcot
    • Rupertus Holchot
    • Robertus Holcott
    • Robertus <Holcot>
    • Holkot, Robertus, ?-1349, O.P.
    • Robertus Holkot - ca. 1290 - 1349 - auteur
    • ROBERTUS HOLCOT
    • HOLKOT (Robertus)
    • Robertus Holkot (1290?-1349)
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
Description
  • Contents:

    Deux manuscrits.

    Fragment d'acte du XVe s. inséré avant le f. 1.


    F. 1v-109v Dictionnaire théologique à l'usage des prédicateurs, suivi de sermons ou plans de sermons, et d'exempla.

    F. 1v-4 Table : « Fol. primo. Ambulare debet triplici via qui vitam eternam vult acquirere... — ... multa etc. ».

    F. 5-73v Dictionnaire théologique, incomplet du début : « ... [Dilectio dicitur esse triplex...] deberent inique acquisita restituere... » (5-5v) ; — « Deus cujus dignitas ostenditur... — ... Peccator de peccatis suis a Deo remissionem optinet [sic]... qui educent... », en réclame : « gladium » (5v-52v) ; lacune jusqu'à : « [sacerdos dicitur...] Tertio dico etc. Et tales sunt omnes illi... — ... Vocat nos Deus multipliciter... que est gloria paradisi et nota exemplum » (53-73v).

    F. 73v-94 Plans de sermons et sermons : « Angeli ab inimicis nos custodiunt... » (73v-75) ; — « De nativitate Domini. Puer Jhesus habuit quatuor que reddunt puerum sanctum... » (75v-78) ; — « De b. Stephano. Fortitudinem habuit beatus Stephanus... » (78v-79v) ; — « De Annunciacione dominica. Invenisti gratiam apud Dominum... (Lc. I, 30). Verbum istud dictum fuit per angelum virgini Marie... » (79v-83) ; — « Orta sive nata fuit beata Virgo... » (83v-84) ; — « De epiphania Domini. Ubi est qui natus est rex Judeorum... (Mt. II, 2). Verba ista dixerunt magi... » (84v-86v) ; — « Pro Ramis palmarum, sermo bonus » (en marge), « Rami mei honoris et gratie... (Eccli. XXIV, 22). Inter alias causas et rationes... » (86v-90) ; — « De resurrectione Domini. Resurrectio dicitur esse triplex... » (90-92v) ; — « De ascencione Domini. Ascendit super omnes celos... (Eph. IV, 10). Sancta mater Ecclesia facit hodie festum... » (92v-93v) ; — « De sancto Spiritu. Spiritum sanctum in hoc mundo accipiunt... —... oportet quod sic » (93v-94).

    F. 94v-109v Recueil d'exempla groupés sans ordre logique apparent, numérotés a 1-z 1, a 2-z 2 etc. jusqu'à l 6. Sont cités, parmi les Pères : s. Ambroise, s. Grégoire, s. Jean l'Aumônier, les Vitae Patrum, Bède ; parmi les auteurs du Moyen-Age : Odoardus (?), Nicolas de Flavigny, Jacques de Vitry, Pierre Alfonse, Vincent [de Beauvais], Césaire [de Heisterbach]. « Hic incipiunt exempla ». « a 1 » (en marge), « Legitur quod Rome fuit unus canis qui juxta dominum suum mortuum stabat... — ... comedebat » (94v) ; — « b 1 » (en marge), « Narrat Ambrosius quod cum quidam homo habens canem secum... — ... confessus est » (94v) ; — « Compaciens, c 1 » (en marge), « Narratur quod cum fames esset in Egipto... — ... vitam suam » (94v) ; — « Usurarius, d 1 » (en marge), « In Gallia fuit quidam presbyter sanctus... — ... factum est. Aplica [sic] » ; cf. récit plus court dans Jacques de Vitry, éd. Crane, 1890, 75 (94v-95), etc. jusqu'à : « k 6. Nota pro restitutione » (en marge), « Cesarius. Parisius fuit quidam usurarius qui compunctus requirit episcopum quomodo posset salvari... — ... honorabant. Aplica [sic] » (109v) ; — « Pro eodem, 16 » (en marge), « Jacobus de Vitriaco. Cum quidam usurarius moreretur, nolens usuras propter verecundiam restituere... — ... postea apparuit. Aplica » (109v). Cf. Welter, L'Exemplum, Paris, 1927, 478.


    F. 113-121v [Declamationes Senece reducte ad moralitatem.] « Prima lex » (en marge), « Nota quod antiquitus in civitate Atheniensi fuit constituta talis lex : Cecus de publico mille denarios recipiet... » jusqu'à « Lex XXVa » (en marge), « In eadem civitate fuit lex alias allegata que dicit : Tyrannicide pre [...] », incomplet de la fin par lacune matérielle ; cf. avec var. dans l'ordre des chapitres, mss. Latin 13475, f. 113-121v et 16249, f. 84-91v ; Welter, op. cit., 363-364.

    F. 122-123v Exempla moralisés. Fragment incomplet du début concernant la Trinité : « [...] cit, captivos obvios repatriare permittit... — ... revertitur ad eum in celesti gloria quam nobis concedat Deus. Amen » (122-122v) ; — « Conjungi Deo » (en marge), « Inter omnes litteras alphabeti sunt quatuor ...— ... hominibus habeamus. Amen » (122v) ; — « Mundum exire... » (en marge), « Lex erat Athenis quod quicumque extraneus intraret... — ... Applica aliter quia gratum est » (122v) ; — « Custodire Christum » (en marge), « Legitur in legenda Septem Sapientum quod fuit quidam rex habens civitatem potentissimam... — ... quoniam elegi eam » (122v-123v).

    F. 124-135v Recueil de 36 exempla moralisés, intitulé « Contra peccatores ». Parmi les auteurs cités, pour l'antiquité profane : Valère Maxime, Suétone : De XII Cesaribus, Pline, Frontin ; pour l'antiquité sacrée et le Moyen-Age : Raby Moyses [Moyses Maimonides], Orose, Zaroas [sic] « philosophus et poeta », Hégésippe, un « commentator super Fulgencium et Remigium de Nuptiis Martialis [sic] », la « Vita philosophorum », un « actor dictaminum », « In Chronicis », « In actibus Romanorum », « In gestis imperatorum », « De gestis Romanorum ». « Contra peccatores. Narratio prima » (en marge), « Narrat Raby Moyses super illud canticum : Egredimini filie Syon etc. (Cant. III, 11), quod Salomon habebat coronam... — ... illustrantur. Applica aliter si vis » (124) ; « Pro beata virgine. IIa » (en marge), « Legitur in libro de legibus Phesi quod uxor Ignacii... » jusqu'à : « XXXVIa. Pro Parasceves [sic] » (en marge), « Legitur in libro de gestis Romanorum juxta Romam fuisse quemdam lacum... — ... non sit voluntarium », incomplet de la fin par lacune matérielle.

    F. 136-137v [ROBERTUS HOLCOT], Imagines Fulgentii moralizate, extr. « ... [an]gelis suis mandavit de te... — ... velud mala bestia » ; cf. ms. Latin 590, f. 110v-111 (136) ; — « Caritas a quibusdam sic pingitur in forma pulcherrime mulieris... — ... debet esse » ; cf. ibid., f. 100 (136) ; — « Amicicia vero [sic] sic depingitur : unus juvenis... — ... pro gracia » ; cf. ibid., f. 100-100v (136-136v) ; — « Fulgencius et Honorius et in scintillario poetarum statum diviciarum describunt sic : Mulier vaga... — ... superbia » ; cf. ibid., f. 101-101v (136v) ; — « Peccatum mortale apud antiquos sic depingebatur : Sabat [sic] una regina... — ... epulone » ; cf. ibid., f. 101v (136v-137) ; — « Fulgencius, libro de contemptu mundi, ponit ymaginem vanitatis... — ... vanitas » ; cf. ibid., f. 101v-102 (137) ; — « Narrat Varro de sacris edibus deorum... — ... nisi per me » ; cf. ibid., f. 100v (137-137v).

    F. 137v « De virtutibus cardinalibus. De prudentia » (en marge), « Prudencia secundum aliquos depingitur in statu cujusdam philosophi... — ... despectus in tumba, qui... », incomplet de la fin ; cf. ms. Latin 590, f. 177-177v ; B. Smalley dans Arch. Fr. Praed., XXVI (1956), 26 ; M. W. Bloomfield, dans Traditio, XI (1955), 333 (autres manuscrits).

    Physical Description:

    Papier et parchemin. 137 ff. + 5 ff. mutilés non numérotés, et 1 languette insérée avant le f. 1, précédés et suivis de 4 ff. de garde papier moderne. 220 × 140 mm. Reliure veau raciné. Dos basane rouge au chiffre de Charles X, restauré. Titre doré au dos : « SERMONUM SPECIMEN QUADDAM [sic] ».

    Custodial History:

    Aurait fait partie de la bibliothèque de Mazarin, d'après Nicolas Clément ; cf. Omont, Anciens inventaires, III, 407.


    Ambulare debet triplici via qui vitam aeternam vult acquirere, per viam doloris...

    f. 1v

    Amicitia vero sic depingitur : unus juvenis faciem habens puerilem...

    f. 136

    Angeli ab inimicis nos custodiunt ne decipiamur...

    f. 73v

    Incipit du lemme biblique

    Ascendit super omnes caelos... (Eph. IV, 10).

    Incipit

    Sancta mater Ecclesia facit hodie festum de Ascensione...

    f. 92v

    Caritas a quibusdam sic pingitur in forma pulcherrimae mulieris...

    f. 136

    Cum quidam usurarius moreretur, nolens usuras propter verecundiam restituere largas...

    f. 109v

    Deus cujus dignitas ostenditur videlicet quod ipse est omnium creator...

    f. 5v

    Fortitudinem habuit beatus Stephanus videlicet perfectam dilectionem habendo...

    f. 78v

    Fulgentius et Honorius ut in scintillario poetarum statum divitiarum describunt sic : Mulier vaga...

    f. 136v

    Fulgentius, libro de Contemptu mundi, ponit imaginem vanitatis in hunc modum...

    f. 137

    In Gallia fuit quidam presbyter sanctus qui quemdam usurarium habebat...

    f. 94v

    Inter omnes litteras alphabeti sunt quattuor quae conjungunt labia...

    f. 122v

    Incipit du lemme biblique

    Invenisti gratiam apud Deum... (Lc. I, 30).

    Incipit

    Verbum istud dictum fuit per angelum virgini Mariae...

    f. 79v

    Ista medela, scilicet corpus Christi, si similiter a malo homine efficitur pejor...

    f. 110

    Legitur in legenda Septem Sapientium quod fuit quidam rex habens civitatem potentissimam...

    f. 123

    Legitur in libro de Gestis Romanorum juxta Romam fuisse quemdam lacum...

    f. 135v

    Legitur in libro de legibus Phesi (?) quod uxor Ignacii praetoris habebat septem laudabiles conditiones...

    f. 124

    Legitur quod Romae fuit unus canis qui juxta dominum suum mortuum...

    f. 94v

    Lex erat Athenis quod quicumque extraneus intraret civitatem prima die...

    f. 122v

    Narrat Ambrosius quod cum quidam homo habens canem secum a quodam milite...

    f. 94v

    Incipit du lemme biblique

    Narrat Raby Moyses super illud canticum : Egredimini filiae Sion... (Cant. III, 11)

    Incipit

    quod Salomon habebat coronam...

    f. 124

    Narrat Varro de sacris aedibus deorum quod mos erat Romanis simulacrum solis...

    f. 137

    Narratur quod cum fames esset in Aegypto, quidam Sarracenus...

    f. 94v

    Nota quod antiquitus in civitate Atheniensi fuit constituta talis lex : Caecus de publico mille denarios recipiet...

    f. 113

    Orta sive nata fuit beata Virgo ad laetificandum, ad intercedendum...

    f. 83v

    Parisius fuit quidam usurarius qui compunctus requirit episcopum quomodo posset...

    f. 109v

    Peccator de peccatis suis a Deo remissionem obtinet...

    f. 52v

    Peccatum mortale apud antiquos sic depingebatur : Stabat una regina continue tremens...

    f. 136v

    Prudentia secundum aliquos depingitur in statu cujusdam philosophi manu sinistra...

    f. 137v

    Puer Jesus habuit quattuor quae reddunt puerum sanctum et perfectum...

    f. 75v

    Incipit du lemme biblique

    Rami mei honoris et gratiae... (Eccli. XXIV, 22)

    Incipit

    Inter alias causas et rationes propter quas Ecclesia instituit et ordinavit...

    f. 86v

    Resurrectio dicitur esse triplex, videlicet universalis, quae est firmiter credenda...

    f. 90

    Spiritum sanctum in hoc mundo accipiunt videlicet mundi et puritatem habentes...

    f. 93v

    Incipit du lemme biblique

    Ubi est qui natus est rex... (Mt. II, 2).

    Incipit

    Verba ista dixerunt magi regi in Jerusalem...

    f. 84v

    Vocat nos Deus multipliciter ad faciendum paenitentiam, ad habendam gratiam...

    f. 72

    « ACTA ROMANORUM » • Extraits attribués par le ms.
    AMBROSIUS MEDIOLANENSIS ep. (s.) • Extraits à lui attribués par les mss. :
    BEDA VENERABILIS (s.) • Extraits à lui attribués par les mss.
    CAESARIUS HEISTERBACENSIS, O. Cist. • Extraits
    CONTRA PECCATORES
    Dictionnaire théologique
    Écriture • méridionale (XVe s.)
    « Exempla » • Recueils
    FILIGRANES • Coutelas (2) en sautoir
    FILIGRANES • Huchet posé horizontalement
    FRONTINUS (Sextus Julius) • Extraits à lui attribués par le ms.
    « GESTA IMPERATORUM » • Extraits attribués par le ms.
    « GESTA ROMANORUM » • Extraits attribués par le ms.
    GREGORIUS Magnus I (s.), papa • Extraits :
    HEGESIPPUS (Pseudo-) • Extraits à lui attribués par le ms.
    JACOBUS DE VITRIACO, card. • Extraits à lui attribués par les mss.
    JOHANNES ELEEMOSYNARIUS, ep. Alexandrinus (s.) • Flores :
    LUMBARDUS (?) • Mention (XVIe s.)
    MAZARIN (Jules, card.) • Possesseur
    MOYSES MAIMONIDES • Extraits attribués par le ms.
    NICOLAUS DE FLAVINIACO, archiep. Bisontinus • Excerpta
    NICOLAUS TREVETH, O.P. • Declamationes Senecae reductae ad moralitatem
    ODOARDUS • Extraits à lui attribués par le ms.
    OROSIUS (Paulus) • Extraits à lui attribués par les mss.
    Pécheur • Contra peccatores exempla
    PETRUS ALPHONSI • Extraits à lui attribués par les mss.
    PLINIUS (C. Plinius Secundus, Pline l'Ancien) • Extraits à lui attribués par les mss.
    Réclames prouvant la perte d'un ou de plusieurs cahiers • « gladium »
    RELIURE • Reliures au chiffre de Charles X
    REMIGIUS (?) • Mention
    ROBERTUS HOLCOT, O.P. • Moralitates (excerpta)
    SENECA rhetor (Marcus Annaeus Seneca) • Adaptatio : Declamationes Senecae reductae ad moralitatem a Nicolao Treveth (version abrégée)
    SERMONS ANONYMES • Collectiones
    Sermones inter unius auctoris collectionem • In Nativitate Domini
    Sermones inter unius auctoris collectionem • In Epiphania
    Sermones inter unius auctoris collectionem • In Ramis
    Sermones inter unius auctoris collectionem • In Pascha
    Sermones inter unius auctoris collectionem • In Ascensione
    Sermones inter unius auctoris collectionem • De Spiritu sancto
    Sermones inter unius auctoris collectionem • De Sanctis et festis Angeli
    Sermones inter unius auctoris collectionem • De Sanctis et festis Annunciatio
    Sermones inter unius auctoris collectionem • De Sanctis et festis Nativitas Mariae
    Sermones inter unius auctoris collectionem • De Sanctis et festis Stephanus protomartyr
    SUETONIUS (Caius Suetonius Tranquillus) • Extrait à lui attribué par le ms.
    Théologie • Distinctions
    Trinité • Exemplum
    VALERIUS MAXIMUS • Extraits attribués par les mss
    Vertus • Vertus cardinales Notes et extraits
    VINCENTIUS BELLOVACENSIS • Extraits à lui attribués par les mss.
    VITAE PHILOSOPHORUM • Mention
    ZOROASTRES • Mention
Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo