Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Latin 8835

Go to viewer chevron_right
Source
Gallica (Bibliothèque nationale de France)
Library
Paris. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits
Shelfmark
  • Latin 8835
Biblissima authority file
Date
  • 1461
Language
  • Latin
Title
  • Flavius Josephus, Antiquitates judaicae.
  • Flavius Josephus, Bellum judaicum, pars.
Agent
  • Preferred form
    • Flavius Josèphe (0038?-0100?)
    Role
    • Author
    Original form
    • Flavius Josephus
    Other form
    • JOSEPHE (Flavius)
    • JOSEPHUS (Flavius)
    • Josephus, Flavius (0038?-0100?)
    • Flavius Josèphe (0038?-0100?)
    • Flavius Josèphe
    • Flavius Iosephus
    • FLAVIUS IOSEPHUS
    • Iosephus Flavius
    • Josephus Flavius
    • Flavius Josèphe 0038?-0100?
    • Josefo, Flavio
    • Josep Flavi, 38-100
    • Josephus, Flavius
    • Josephus, Flavius 37/38-100
    • Author: Josephus, Flavius
    • Josephus
    • Josephus Flavius, c 37-c 100
    • Josephus, Flavius, 37-100
    • Iosephus historicus
    • Iosephus
    • Josephus, Flavius (ca. 37-ca. 100)
    • Josefo, Flávio, ca 37-ca 100
    • Flavius Josephus - ca. 37 - ca. 100 - auteur
    • Flavius Josephus - ca. 37 - ca. 100 - oorspronkelijke auteur
    • see more
    Biblissima portal
    Biblissima authority file
Description
  • Contents:

    Traduction attribuée à Rufin d'Aquilée des Antiquitates judaicae et d'une partie du Bellum judaicum de Flavius Josèphe (éd. partielle par F.Blatt, The Latin Josephus. I. Introduction and text. The Antiquities : Books I-V, Copenhague, 1958, Acta Jutlandica XXX/1, 17-24). La seule édition complète de la traduction de Rufin est Flavii Josephi... opera quaedam, Bâle, Johann Froben, 1524 (= éd. Froben); cf. G. Dindorf, Flavii Josephi, Opera graece et latine, I-II, Paris, 1845, qui publie le texte grec accompagné d'une traduction latine différente de celle de Rufin.

    F. 1-178v FLAVIUS JOSEPHUS, Antiquitates judaicae (ms. pat. de F. Blatt, éd. cit., 121-353; éd. Froben, 1524, 1-592); cf. Blatt, éd. cit., 37. F. 1-10v. L. I. Tables : «Haec sunt in primo libro Flavii Josephi historiarum judaicae antiquitatis» (Blatt, ibid., 121) (1); «Incipit prephatio id est liber primus [sic]. Historias [sic] conscribere disponentibus non unam nec eandem...-... ita conscripta» (Blatt, ibid., 122-126; éd. Froben, 1-3) (1-2); «... Liber primus... In principio creavit Deus celum et terram (Gn 1, 1). Sed dum terra ad aspectum...-... defu[n]ctus est. Deo gratias...» (Blatt, ibid., 127-168; éd. Froben, 3-31) (2-11).

    F. 11-20 L. II. «... Capitula» (Blatt, ibid., 168) (11); «... Liber secundus... Post mortem vero Isaac filii ejus...-... redditurus in pace...» (Blatt, ibid., 169-216; éd. Froben, 32-61) (10v-20).

    F. 20-28v L. III. «... Capitula» (Blatt, ibid., 217) (20); «Liber III... Igitur inopinabiliter Hebreos tali salute...-... unicuique consideret...» (Blatt, ibid., 218-260; éd. Froben, 61-88) (20-28v).

    F. 28v-37 L. IV. «... Capitula» (Blatt, ibid., 261) (28v); «... Liber IIII... Hebreis itaque vita deserti molesta atque difficilis cogebat...-... hoc modo sufficiat...» (Blatt, ibid., 261-303; éd. Froben, 89-116) (28v-37).

    F. 37-46v L. V. [Capitula] (Blatt, ibid., 304) (37); «Liber quintus. Moyse itaque predicto modo ab hominibus abeunte...-... denuo receperunt...» (Blatt, ibid., 305-353; éd. Froben, 116-146) (37v-46v).

    F. 46v-57 L. VI. [Capitula] (46v); «... Liber sextus. Tenentes igitur Palestini captivam suorum hostium archam...-... defu[n]ctus est...» (éd. Froben, 146-180) (46v-57).

    F. 57v-67v L. VII. «... Capitula» (57v); «... Libe[r] septimus... Predictum itaque prelium gestum est die qua David...-... indicasse sufficiat...» (éd. Froben, 181-217) (57v-67v).

    F. 67v-77v L.VIII. «... Capitula» (67v); «... Liber octavus... De David itaque virtute quantorum bonorum auctor extiterit...-... successit in regno...» (éd. Froben, 217-255) (68-77v).

    F. 77v-84 L. IX. «... Capitula» (77v-78); «... Liber nonus. Josaphath itaque regi ad Jerosolimam...-... oportunius edicemus...» (éd. Froben, 255-280) (78-84).

    F. 84-90 L. X. «... Capitula» (84); «... Liber decimus. Dum Ezechias duarum tribuum rex quartum jam...-... non habebit...» (éd. Froben, 280-304) (84v-90). — F.90-97. L.XI. «... Capitula» (90-90v); «... Undecimus... Primo imperii anno regis Persarum Ciri...-... Hierosolomite degebant...» (éd. Froben, 304-329) (90v-97).

    F. 97-106 L. XII. «Capitula» (97-97v); «... Liber duodecimus. Alexander rex Macedonum ubi regnum Persarum dissoluit...-... defu [n] ctus est...» (éd. Froben, 329-360) (97v-106).

    F. 106-115 L.XIII. «... Capitula» (106); «Quibus modis genus Judeorum Macedonibus in servitute...-... invenit hujus modi. Explicit liber XIII» (éd. Froben, 360-391) (106v-115).

    F. 115-125 L. XIV. «... Capitula» (115-115v); «... Liber quartus decimus. Alexandre regine morte in superiori libro et volumine...-... accepimus...» (éd. Froben, 392-426) (115v-125).

    F. 125-132v L. XV. «... Capitula» (125); «... Liber incipit quintus decimus... Sossius et Herodes qualiter Jerosolimam...-... finitum est. Deo gratias...» (éd. Froben, 426-455) (125-132v).

    F. 133-142 L. XVI. [Capitula] (133); «... Libe[r] sextus decicimus [sic]... In admiratione rerum studium habens...-... esse videbantur...» (éd. Froben, 455-478) (133-142).

    F. 142-154 L. XVII. «... Capitula» (142-142v); «... Liber XVII. Antipatro postquam fratrum extitit accusator...-... domum Archelay rediturus. Scripta hec 1461 in Padua in S[ancto] D[aniele]» (éd. Froben, 478-513) (142v-154).

    F. 154-165 L. XVIII. «... Capitula libri XVIII...-... Scripta in anno Domini 1461 die Jovis in festo Assensionis Domini» (154); «Cirinus qui semper in consultatione congregabatur...-... ab omnibus bellicosis» (éd. Froben, 513-546) (154v-165).

    F. 165-173 L. XIX. «... Capitula» (165); «... Liber decimus nonus... Tayus [sic pro Caius] autem non in solos deos qui in Jerosolimis...-... ex illa regione migravit...» (éd. Froben, 547-572) (165-173).

    F. 173-178v L. XX. «... Rubrice libri vicesimi» (173); «Moriente siquidem Agrippa rege sicut in libro...-... alius prohibemur. Amen. Explicit liber Flavii Josephi...» (éd. Froben, 573-592) (173v-178v).

    F. 179-217 FLAVIUS JOSEPHUS, Bellum judaicum, incomplet de la fin du l. I et des l. II-IV sans doute en raison d'une lacune matérielle du modèle (éd. Froben, 593-852). Les tables des chapitres manquent. [Prologus] «Incipit liber primus Josephi de destructione civitatis Jerulem [sic] et Judeorum ultimum conflictum. Quoniam bellum quod cum populo romano gessere Judei...-... quo capitula sunt digesta» (éd. Froben, 593-595) (179-179v); — L. I, incomplet de la fin. «Cum potentes eo tempore quo et tota Syria...-... infuso exercitu...» (éd. Froben, 596-625) (179v-188v). — L.V. «Secundus liber [sic]... Anno quidem et Jhesu hujus modi finis evenit...-... congregare...» (éd. Froben, 753-771) (188v-194). — L. VI. «Liber tercius [sic]. Titus quidem ad eum modum quem prediximus...-... aderat civitati...» (éd. Froben, 771-804) (194-204). — L. VII. «... Liber quartus [sic]. Cladem quidem Jerosolimorum in pejus cotidie procedebat...-... habuerant conjecturam...» (éd. Froben, 804-852) (204-217).

    Physical Description:

    Grandes initiales à l'encre rouge, petites initiales à l'encre rouge ou à l'encre noire rehaussée de rouge, passim. — Titres courants à l'encre rouge. — Titres et colophons rubriqués, passim. — Pieds-de-mouche à l'encre noire rehaussée de rouge, passim. — Titres des chapitres à l'encre noire en marge.
    22 cahiers de 10 ff., sauf le 22e de 7 ff. (211-217). Réclames à chaque cahier et foliotation en chiffres arabes en bas de chaque feuillet, de la main du copiste. Le fond des feuillets, restauré au XIXe s., est fortement marqué de taches d'humidité et de moisissures.
    Très nombreuses corrections marginales de la main du copiste du ms., consistant en variantes du texte et de la division en chapitres collationnée sur un ou plusieurs autres manuscrits plus corrects et plus complets, comme le suggèrent les mentions des ff. 178v et 217. Manicules de la main du copiste (1v, 3, 31 et passim). Corrections plus tardives de deux autres mains (3, 4, 45 et passim).
    Le ms. a appartenu aux rois Aragonais de Naples dont la cote «A XXI» suivie d'un paraphe figure au f. 217, mais il ne figure pas dans T. De Marinis, La Biblioteca napoletana dei re d'Aragona, Milan, 1947-1952, Vérone, 1965. Saisi par Charles VIII à Naples et rapporté à Amboise en 1495, puis transféré au château de Blois par Louis XII après 1498; cf. U. Baurmeister et M.-P. Laffitte, Des livres des rois, la Librairie royale de Blois, Paris, 1992, 129-132. Au f. 1, cote de la Librairie royale de Blois : «tabula artis militarie IIII versus fenestras interra [corr. pro in medio liber]», n° 1529 du catalogue de 1518 : «Josephus Judaice antiquitatis et de bello Judaico et de destructione Jherusalem» et n° 546 du catalogue de 1544 : «Flavii Josephi historia antiquitatum. Cuir tanné» de cette bibliothèque; cf. Omont, Anciens inventaires, I, 149 n° 1529 et 184 n° 546. Difficile à identifier dans le catalogue de la Bibliothèque du roi à Paris à la fin du XVIe s.; cf. Omont, ibid., 320 nos1171-1179. Correspond vraisemblablement, en raison de son état de conservation, au n° 47 de la liste des «Paquetz» ajoutée par Dupuy à la fin du premier catalogue de la Bibliothèque du roi en 1645 : «Josephus, latine»; cf. Omont, op. cit., II, 259 n° 47. Ne figure pas dans le catalogue de Nicolas Clément; cf. Omont, ibid., III, passim. Voir planche XXXI.
    Aux ff. 1, 2, 216v et 217, estampille de la Bibliothèque impériale correspondant aux années 1852-1870 avec «MAN.» désignant les Manuscrits, proche de Josserand-Bruno, 289 type 31.
    Padoue; «... Scripta hec 1461 in Padua in S[ancto D[aniele]» (154), «... Scripta in anno Domini 1461 die Jovis in festo Assensionis Domini» (154), «... Explicit liber Flavii Josephi... sub anno Domini 1461 die 25 madii in ecclesia Sancti Danielis in Padua. Amen. Robertus de Montep[...] scripsit et si [ajouté en interligne] liber non est correctus, parceatis quia exemplum ita erat incorreptum» (178v), «Ego presbyter Robertus Sancti Danielis de Padua rector indignus scripsi hunc librum licet non bene correptum sit, quia exemplum ita erat incorreptum et alium bene correptum invenire non potui et quia avidus eram habendi copiam hujus voluminis, determinavi pocius sic eum habere sicuti est quia non habetur ullam noticiam ejus. Scripsi tamen hunc librum Padue in domo ecclesie Sancti Danielis da Padua sub anno Domini 1461 die Lune 6 julii deo gratias amen» (217); cf. Cat. mss. datés, III, 85, proposant de lire «Robertus de Montepessulano» ou «Robertus de Montepolitiano».Papier ; filigrane : Monts (3) dans un cercle; cf. Briquet, Filigranes, n° 11885. 217 ff. à 2 colonnes, précédés et suivis d'1 contregarde et de 3 gardes papier blanc. 440 × 290 mm. (justification 290 × 200 mm.). Demi-reliure XIXe s. parchemin moucheté. Titre au dos sur étiquette de papier : «JOSEPHI ANTIQUITATES».

    Alexander rex Macedonum ubi regnum Persarum dissoluit...

    f. 97v

    Alexandrae reginae morte in superiori libro et volumine...

    f. 115v

    Anano quidem et Jesu hujus modi finis evenit...

    f. 188v

    Antipatro postquam fratrum exstitit accusator...

    f. 142v

    Cirinus qui semper in consultatione congregabatur...

    f. 154v

    Cladem quidem Hierosolymorum in pejus quotidie procedebat...

    f. 204

    Cum potentes eo tempore quo et tota Syria...

    f. 179v

    De David itaque virtute quantorum bonorum auctor exstiterit...

    f. 68

    Dum Ezechias duarum tribuum rex quartum jam...

    f. 84

    Hebraeis itaque vita deserti molesta atque difficilis cogebat...

    f. 28v

    Historias conscribere disponentibus non unam nec eamdem...

    f. 1

    Igitur inopinabiliter Hebraeos tali salute...

    f. 20

    In admiratione rerum studium habens...

    f. 133

    Incipit du lemme biblique

    In principio creavit Deus caelum et terram... (Gn 1, 1).

    Incipit

    Sed dum terra ad aspectum...

    f. 2

    Josaphath itaque regi ad Hierosolymam...

    f. 78

    Moriente siquidem Agrippa rege sicut in libro...

    f. 173

    Moyse itaque praedicto modo ab hominibus abeunte...

    f. 37v

    Post mortem vero Isaac filii ejus...

    f. 11

    Praedictum itaque proelium gestum est die qua David...

    f. 57v

    Primo imperii anno regis Persarum Cyri...

    f. 90v

    Quibus modis genus Judaeorum Macedonibus in servitute...

    f. 106v

    Quoniam bellum quod cum populo romano gessere Judaei...

    f. 179

    Sossius et Herodes qualiter Hierosolymam...

    f. 125

    Tayus [sic pro Caius] autem non in solos deos qui in Hierosolymis...

    f. 165

    Tenentes igitur Palestini captivam suorum hostium archam...

    f. 46v

    Titus quidem ad eum modum quem praediximus...

    f. 194

    AMBOISE (Indre-et-Loire) • Manuscrit ayant fait partie de la librairie royale
    ARAGONAIS de Naples (rois) • Possesseurs
    BLOIS (Loir-et-Cher) • Manuscrit ayant fait partie de la librairie royale
    Estampilles : Josserand-Bruno • n° 31
    FILIGRANES • Monts (3) dans un cercle
    JOSEPHUS (Flavius) • Opera latina. RUFINO AQUILEIENSI interprete, Antiquitates judaicae
    JOSEPHUS (Flavius) • Opera latina. De bello judaico (incomplet)
    PADOUE (Italie). Abbaye Sainte-Justine • Église Saint-Daniel. Manuscrit copié dans
    RELIURES • Reliures non armoriées. (XIXe s.)
    ROBERTUS DE MONTEPESSULANO ou DE MONTEPOLITIANO, curé de l'église Saint-Daniel de Padoue • Copiste
    RUFINUS AQUILEIENSIS • Interpres. JOSEPHUS (Flavius), Antiquitates judaicae
    RUFINUS AQUILEIENSIS • Interpres. JOSEPHUS (Flavius), De bello judaico (incomplet)
Rights
  • Bibliothèque nationale de France. Département des Manuscrits
License
Digitisation
Manifest URL
Related
Biblissima portal
Library logo